N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Vaccinatieplicht Kunnen overheden mensen tot een prik dwingen en wat mogen bedrijven eisen? Zeven vragen over de vaccinatieplicht.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data74236346-2a2adf.jpg)
Regeringen van westerse landen aarzelen om het voorbeeld van de dictatuur Turkmenistan te volgen en een algemene vaccinatieplicht in te voeren. Maar in de Verenigde Staten hebben enkele grote bedrijven besloten van hun kantoorpersoneel een inentingsbewijs tegen het coronavirus te eisen. Zo zetten zij de maatschappelijke discussie op scherp.
Niet alleen in de Verenigde Staten, waar president Biden dinsdag zei een vaccinatieplicht voor federale ambtenaren te overwegen – Amerikaanse media voorspelden dat hij die donderdag daadwerkelijk zou afkondigen.
Europese landen als Italië, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Griekenland hebben het vaccin al verplicht gesteld voor zorgmedewerkers. In de VS geldt dat in de staten New York en Californië. Ook het Amerikaanse ministerie voor Veteranenzaken eist dat het zorgpersoneel is gevaccineerd.
Gevaccineerden zullen beslist meer vrijheden hebben dan anderen
Helge Braun stafchef van Merkel
In dertien Europese landen is een vaccinatiebewijs een voorwaarde voor toegang tot uitgaansgelegenheden. De stafchef van de Duitse bondskanselier Merkel, Helge Braun, zei eerder deze week in een interview met dagblad Bild: „Gevaccineerden zullen beslist meer vrijheden hebben dan mensen die niet gevaccineerd zijn.”
Maar bijna geen enkele regering heeft een algemene vaccinatieplicht voorgesteld. Daarmee volgen zij de lijn van wereldgezondheidsorganisatie WHO. Die vreest dat het publieke vertrouwen in álle vaccinatiecampagnes schade zal oplopen als dwang in de plaats komt van voorlichting.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2021/07/data74159833-5747f8.jpg)
De afgelopen dagen kwam het ene Amerikaanse bedrijf na het andere met een plicht tot inenting voor hun werknemers (behoudens uitzonderingen, onder meer op medische gronden), zoals zakenbank Morgan Stanley, warenhuis Saks en mediabedrijven The Washington Post en CNN.
Druk op ongevaccineerden
De veel besmettelijker Deltavariant en het opnieuw oplopen van het aantal ziekenhuisopnamen – in de VS gaat het volgens de CDC, de Amerikaanse pendant van het RIVM, in 97 procent van de gevallen om patiënten die niet ingeënt zijn – werden door deze bedrijven genoemd als de belangrijkste redenen waarom de druk op ongevaccineerden wordt opgevoerd.
Dinsdag maakten Google en Facebook bekend dat zij direct beginnen met een vaccinatieplicht op hun kantoren. Zij kondigden bovendien aan dat zij ook voor hun vestigingen buiten de VS broeden op soortgelijke dwangmaatregelen.
Voor de VS met zijn 49 procent ingeënte volwassenen en stugge, vaak ideologische weigeraars, is de noodzaak tot drastische vaccinatiemaatregelen wellicht groter dan in Nederland, waar de vaccinatiegraad voor jongvolwassenen al op 62 procent ligt, en van daaraf snel stijgt naar 85 procent en hoger voor 55-plussers. Toch kan de situatie in de VS de Nederlandse opstelling beïnvloeden. Bijvoorbeeld als de VS besluiten de nu nog stringente inreisbeperkingen op te heffen, mits de reiziger is gevaccineerd.
De vaccinatieplicht, die lang een maatschappelijk taboe was – en niet alleen in Nederland – lijkt zo sluipenderwijs zijn intrede te doen in de VS en Europa.
1Facebook, Google en Netflix hebben besloten tot een vaccinatieplicht voor werknemers. Waarom hebben ze dat gedaan?
Grote Amerikaanse bedrijven nemen drastische maatregelen om besmetting onder hun personeel met de Deltavariant van het Sars-CoV-2 virus te voorkomen. Apple heeft besloten dat thuiswerken voorlopig de norm blijft. Tech-giganten Google en Facebook en streamingdienst Netflix nemen nog ingrijpender maatregelen voor hun Amerikaanse vestigingen: zij eisen van hun werknemers dat die zich laten vaccineren voordat ze op kantoor – of in het geval van Netflix: de set – mogen komen.
De gezondheid van werknemers staat voorop, schrijft Google-topman Sundra Pachi in een e-mail aan het personeel. „Ik hoop dat deze maatregelen voor iedereen een geruststelling zijn nu de kantoren weer open gaan.” Medewerkers die dat willen mogen tot zeker 18 oktober thuis blijven werken.
Ook Facebook-vicepresident Lori Goler verwijst naar de veiligheid en gezondheid van werknemers bij de afkondiging van een vaccinatieplicht voor degenen die op kantoor willen of moeten werken. Net als Google houdt Facebook enkele slagen om de arm. De invoering van de maatregel „zal variëren al naar gelang de lokale situatie en regelgeving”. En er komt een protocol voor wie niet kan worden gevaccineerd om „medische of andere redenen”. Google en Facebook schrijven dat ze de komende tijd zullen bekijken of er voor hun vestigingen buiten de VS maatregelen komen.
Bij Netflix ligt de situatie iets anders. Op de set van filmproducties moet iedereen gevaccineerd zijn, ook niet-werknemers, zoals acteurs. Een enkele productie is meteen hiertoe overgegaan. Hoofdrolspeler Sean Penn had geëist dat iedereen op de set van tv-serie Gaslit ingeënt zou zijn, en die verplichting is doorgevoerd. Netflix is het eerste productiebedrijf dat die eis voor alle filmopnamen stelt.
2Zijn er landen waar een vaccinatieplicht is ingevoerd?
Ja, twee: Indonesië en Turkmenistan hebben alle volwassen inwoners verplicht zich te laten inenten. Inwoners van de Indonesische hoofdstad Jakarta kunnen bij weigering een boete van omgerekend 300 euro krijgen. In het dictatoriale Turkmenistan, waar vorig jaar april een verbod op het woord ‘coronavirus’ werd ingevoerd, is in juli een vaccinatieplicht ingesteld.
In een reeks landen geldt een vaccinatieplicht voor specifieke beroepsgroepen of situaties. In de meeste gevallen gaat het om zorgpersoneel. In Kazachstan is een bewijs van inenting verplicht voor iedereen die in groepen van twintig personen of meer werkt.
3 In Nederland wil de politiek geen vaccinatieplicht. Waarom niet?
Over een algehele vaccinatieplicht is in de Nederlandse politiek momenteel geen debat. Een vaccinatieplicht is politiek zeer omstreden. Voor vrijwel alle partijen in de Tweede Kamer staan zelfbeschikking en de integriteit van het lichaam voorop. De overheid mag niemand dwingen zich te laten prikken, is al heel lang de consensus in Nederland. Dit sluit aan bij de Nederlandse Grondwet en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) waarin is opgenomen dat ieder mens het recht heeft zelf te beschikken over zijn lichamelijke integriteit.
Ook het rijksvaccinatieprogramma voor kinderen is niet verplicht. Demissionair minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge (CDA), die vrijwillige vaccinatie steevast „onze belangrijkste troef” om uit de crisis te komen noemde, waarschuwde eerder dat alleen al een discussie over een plicht averechts zou kunnen uitpakken. Hij wil mensen liever blijven aanmoedigen, zei hij deze week. „Als je een verstandige keuze wil maken moet je het doen, maar het blijft echt je eigen keuze.”
Een heropening van de discussie over een algemene vaccinatieplicht lijkt niet voor de hand te liggen, gezien de relatief hoge vaccinatiegraad in vergelijking met andere landen. Van alle 50-plussers is al ruim 80 procent volledig gevaccineerd. Onder jongere groepen die hun eerste of tweede prik nog moeten halen is de vaccinatiebereidheid eveneens hoog. Dat maakt dat Nederland mag hopen dat op korte termijn een zekere mate van groepsimmuniteit wordt bereikt, die het onnodig kan maken om de overige Nederlanders te vaccineren.
4 Wordt er in Nederland overwogen een ‘coronapas’ in te voeren?
Nee, er zijn geen plannen om de toegang tot bijvoorbeeld horeca en musea te beperken tot mensen met een zogenoemde ‘coronapas’, zoals sommige andere Europese landen doen. Zo’n pas leidt in de praktijk tot een voorkeursbehandeling van gevaccineerden ten opzichte van mensen die niet zijn gevaccineerd. Nederland werkt wel met toegangsbewijzen voor bijvoorbeeld festivals, waar het risico op besmetting aanzienlijk is.
De toegang tot sectoren of voorzieningen afhankelijk maken van vaccinatie ligt gevoelig, een meerderheid in de Kamer sprak zich vorig jaar uit tegen wat partijen zien als een indirecte vaccinatieplicht. De liberale partijen VVD en D66 zijn wel bereid hierover te praten. Zij vinden dat de vrijheid om het vaccin te weigeren de vrijheid van anderen niet mag belemmeren. Ook wijzen deze partijen erop dat bijvoorbeeld kinderdagverblijven al het recht hebben om niet-gevaccineerde kinderen te weigeren.
5Wat mogen bedrijven in Nederland vragen aan werknemers?
Werknemers mogen in principe niet verplicht worden om een vaccinatiebewijs te tonen. Daar is juridisch weinig ruimte voor, vanwege de rechten die in de Grondwet en het EVRM zijn vastgelegd. Mogelijk conflicteren deze wetten met de zorgplicht van bedrijven, zij moeten volgens de wet een gezonde werkomgeving waarborgen. De vraag is dan wat zwaarder weegt, het besmettingsrisico van een werknemer met kwetsbare gezondheid, of de lichamelijke integriteit van iemand die zich niet wilt laten vaccineren.
Uit de eerste jurisprudentie over vaccinatiedwang bleek dat een werknemer die zich niet wil laten vaccineren niet mag worden ontslagen. De zaak speelde bij een klein bedrijf in Curaçao dat een administratief medewerker op staande voet wilde ontslaan. De werknemers werken in het bedrijf samen in een kleine, slecht geventileerde ruimte. Maar zonder wettelijke vaccinatieplicht is weigering geen reden voor ontslag, aldus de uitspraak.
Bedrijven die gegevens van werknemers over vaccinatie vastleggen, handelen in beginsel in strijd met de privacywetgeving zoals vastgelegd in de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG). Gegevens over gezondheid vallen onder ‘bijzondere persoonsgegevens’. Die mogen werkgevers alleen registreren in uitzonderlijke gevallen. Denk bijvoorbeeld aan piloten, kapiteins en machinisten die gecontroleerd moeten worden op drugs- en alcoholgebruik. Het advies van de Gezondheidsraad is daarom om alleen te vragen of werknemers gevaccineerd zijn, als er geen andere manier is om aan de zorgplicht voor een gezonde werkomgeving te voldoen.
Een bedrijfsarts mag wél vragen of een werknemer zich heeft laten vaccineren. Daar hoeft de werknemer geen antwoord op te geven. De bedrijfsarts mag de informatie in algemene zin delen met de werkgever, op voorwaarde dat de arts geen informatie geeft over individuele werknemers. Zo kan het bedrijf inzicht krijgen in het aantal gevaccineerden op de werkvloer. Die informatie kan aanleiding geven om beschermingsmiddelen te gebruiken, zoals een mondkapje, bril of handschoenen. Dit kan bijzonder relevant zijn voor bedrijven die met kwetsbare cliënten of collega’s werken.
Er lijkt vooralsnog weinig animo onder werkgevers om bij werknemers aan te dringen op vaccinatie, bleek uit een eerdere rondgang onder werkgevers in de zorgsector door NRC.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data69208989-68a4bc.jpg)
6Wat mogen bedrijven, bijvoorbeeld café en restaurants, in Nederland vragen aan klanten?
Die mogen een vaccinatie- of testbewijs vragen. Op die manier kunnen bedrijven de toegang reguleren, zoals vastgelegd in de ‘Tijdelijke wet coronatoegangsbewijzen’. Die wet wordt gebruikt om, onder de noemer Testen voor Toegang, een vaccinatiebewijs of negatieve testuitslag verplicht te stellen bij een bezoek aan restaurant, musea of kerk.
Bedrijven hebben een wettelijke zorgplicht voor hun klanten, ze moeten een gezonde omgeving kunnen bieden. Op grond daarvan mogen ze een vaccinatiebewijs vragen, en mensen weigeren die dat niet kunnen laten zien.
Daartegenover staat dat bedrijven niet mogen discrimineren. Ook mag het opvragen van gegevens over de vaccinatie niet in strijd zijn met de privacywetgeving.
Bedrijven moeten kunnen aantonen dat het vragen om een vaccinatiebewijs noodzakelijk is om een doel te bereiken, zoals de veiligheid van de voorzieningen of producten. De voordelen moeten dan opwegen tegen de nadelen. Ook mag er geen minder ingrijpend alternatief voorhanden zijn om de zaak te regelen, anders moet dat gebruikt worden.
Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens oordeelde in april dat kinderdagverblijven vaccinaties verplicht mogen stellen. Het hof deed uitspraak in een zaak in Tsjëchië, aangespannen door een ouder van twee kinderen. De verplichte vaccinatie van kinderen is niet in strijd met het recht op privéleven. Bescherming van de volksgezondheid woog zwaarder, aldus het hof.
7 Wat doen andere Europese landen?
Binnen Europa is er verdeeldheid over het verplicht stellen van vaccinaties. Maar onder druk van nieuwe besmettingshaarden door varianten, neemt het aantal landen dat voor delen van de bevolking een vaccinatieplicht invoert de laatste weken toe.
Italië was lange tijd de uitzondering in Europa, het stelde voor zorgpersoneel in april al vaccinatie verplicht. Wie zich niet liet inenten, werd op non-actief gesteld of moest een andere functie zoeken waarbinnen niet met kwetsbare mensen werd gewerkt. Inmiddels zijn daar Frankrijk, Griekenland en het Verenigd Koninkrijk bijgekomen (de laatste alleen vanaf oktober voor zorgwerkers in de ‘frontlinie’, zoals verpleeghuismedewerkers). In Vaticaanstad geldt sinds februari ook een plicht, alhoewel de kerkleiders na kritiek daarop die leken af te zwakken.
Een reeks andere landen, waaronder België en Duitsland, zeggen, voorlopig, duidelijk ‘nee’. Volgens bondskanselier Angela Merkel zorgt een plicht er niet voor dat het „vertrouwen groeit”. De Franse president Emmanuel Macron hintte er bij de aankondiging van de vaccinatieplicht voor zorgpersoneel op 12 juli daarentegen op dat die plicht kan worden uitgebreid naar de hele bevolking, „afhankelijk van hoe de situatie zich ontwikkelt”. Daarmee zou Frankrijk het verst gaan van de Europse landen. In Ierland is een verplichting eveneens onderwerp van discussie. Rusland heeft in sommige gemeentes de facto een plicht ingevoerd.
Indirect oefenen steeds meer Europese landen druk uit op inwoners om zich te laten vaccineren. In totaal zijn er nu dertien landen die een bezoek aan bijvoorbeeld cafés, restaurants, bioscopen en andere openbare gelegenheden aan bepaalde voorwaarden willen onderwerpen, of zo’n restrictie reeds hebben ingevoerd. Het gaat om onder andere Frankrijk, Duitsland, Italië, Portugal, Oostenrijk, Ierland en Griekenland. Er zijn wel grote verschillen in hoe ver ze gaan. In de meeste landen komt publiek ook binnen met een negatieve testuitslag. Slechts enkele landen accepteren alleen een vaccinatiebewijs of een recent herstelbewijs. Dat aantal groeit wel. Griekenland kent zo’n restrictie voor cafés en restaurants sinds half juli, Ierland doet het sinds kort ook.
Vanaf september moeten volwassenen in het Verenigd Koninkrijk mogelijk gevaccineerd zijn of een herstelbewijs tonen voor een bezoek aan de nachtclub – het parlement moet daar wel nog mee instemmen. Frankrijk stelt zelfs voorwaarden aan reizen met de bus, trein of vliegtuig, maar een testuitslag is daar dan wel weer genoeg voor.
Waarom wil de politiek in Nederland geen vaccinatieplicht? - NRC
Read More
Tidak ada komentar:
Posting Komentar