Zal Marjan Rintel de belangen van KLM net zo fel verdedigen als haar voorganger? Dat is nu de grote vraag - NRC

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Nieuwe topvrouw KLM Marjan Rintel gaat van NS terug naar KLM, waar ze topvrouw wordt. Daar treft ze een ander bedrijf dan dat ze acht jaar geleden achterliet. Flinke winsten hebben plaatsgemaakt voor verliezen, en nationale trots voor vliegschaamte.

• Jan Benjamin

31 maart 2022 om 16:05

Leestijd 4 minuten

Marjan Rintel gaf sinds 1 oktober 2020 leiding aan NS en vertrekt nu naar KLM. Foto Roger Cremers

„Vijfentwintig euro. Ik vlieg voor 25 euro. Dat kan toch bijna niet...” Marjan Rintel, president-directeur van NS, staat in oktober 2021 voor een Amsterdamse congreszaal vol mensen die werken bij de spoorwegen. Zij vertelt over haar bezoek aan de klimaatconferentie in Glasgow. Heen gaat zij met de trein, terug wil ze snel thuis zijn en neemt ze het vliegtuig.

Dat budgettarief van 25 euro tekent volgens haar de scheefgroei in het Europese vervoer. Politici, zegt Rintel in Amsterdam, moeten veel meer aandacht hebben voor de trein en minder voor het vliegtuig en de auto. „Duurzame mobiliteit bestaat al, daar moeten we extra moeite in stoppen. Wij zijn onderdeel van de oplossing.”

Nu wordt Marjan Rintel (55) deel van het probleem. Ze gaat van de spoorwegen – een duurzame vorm van vervoer – naar de luchtvaart, die nog relatief weinig stappen heeft gezet om te vergroenen.

Als de ondernemingsraad van KLM en de extra aandeelhoudersvergadering haar voordracht goedkeuren wordt Rintel op 1 juli de nieuwe president-directeur van KLM. Zij volgt Pieter Elbers op, die geen derde termijn krijgt. Elbers werkte dertig jaar voor KLM, sinds 2014 was hij president-directeur.

Marjan Rintel werkte eerder bij KLM. Tot haar overstap naar NS in 2014 was ze vijftien jaar in dienst bij de Nederlandse luchtvaartmaatschappij en het Frans-Nederlandse moederconcern Air France-KLM. Meer leidinggevenden maakten de afgelopen jaren de overstap van vliegtuig naar trein.

Ander KLM

Maar de luchtvaartmaatschappij die Rintel in 2014 verliet, lijkt in veel opzichten helemaal niet meer op het KLM van nu.

Haar voorganger Elbers heeft het Nederlandse bedrijf in de eerste plaats financieel gezond gemaakt. Voor de coronacrisis maakte het honderdjarige KLM een keurige winst, ook al zijn de marges in de luchtvaart altijd klein. KLM’ers onderstrepen graag dat hun bedrijf het beter doet dan zuster Air France.

De pandemie gooide alles overhoop. Lockdowns en reisbeperkingen legden de luchtvaart praktisch stil. En wie niet vliegt, heeft geen inkomsten. Air France-KLM bouwde een schuld op van 8,2 miljard euro (eind 2021) en een negatief eigen vermogen. De groep bleef alleen overeind dankzij steun van de Franse en Nederlandse overheden. In 2021 leed Air France-KLM een verlies van 3,3 miljard euro op een omzet van 14,3 miljard. De internationale luchtvaartorganisatie IATA verwacht dat de luchtvaart pas in 2024 of 2025 hersteld is van de coronacrisis; de oorlog in Oekraïne en de torenhoge kerosineprijzen geven extra onzekerheid.

KLM is de afgelopen jaren meer een dochterbedrijf geworden van een Frans concern dan een autonoom Nederlandse onderneming

KLM is de afgelopen jaren ook meer een dochterbedrijf geworden van een Frans concern dan een autonoom Nederlandse onderneming. Zo lijkt de keuze voor Airbus, dat honderd (en later misschien nog zestig) nieuwe toestellen gaat leveren voor KLM en budgetdochter Transavia, vooral een Franse voorkeur. KLM vloog altijd met Boeings.

Bovenal is het sentiment over de luchtvaart veranderd. Toen Marjan Rintel in 2014 KLM verliet, kon het bedrijf nog enigszins bogen op een gevoel van glamour en trots bij het Nederlandse publiek. Die gevoelens hebben plaatsgemaakt voor vliegschaamte en ergernis over de trage verduurzaming van de luchtvaart.

Lees ook: Het jaar van NS-baas Marjan Rintel: (opnieuw) blijven rijden met minder reizigers

Minder vliegen, zeggen experts, is eigenlijk de enige manier om de klimaatdoelen te halen, de overlast voor omwonenden te beperken en de noodzakelijke woningbouw rond Schiphol, in de noordelijke Randstad, mogelijk te maken. De luchtvaartsector – KLM en Schiphol voorop – zoekt het meer in technologische oplossingen. Van biokerosine tot slimme, driedubbele beglazing in nieuwbouwwoningen.

„De luchtvaart bevindt zich in tijden van grote en complexe uitdagingen”, vatte Marjan Rintel het donderdagochtend samen in het persbericht dat KLM verstuurde. „Ik ben van mening dat een oer-Nederlands bedrijf als KLM, net als NS, een grote rol te spelen heeft in deze maatschappelijke en economische opgaven.”

Nederlandse belangen

De grote vraag die binnen en buiten KLM leeft is of Marjan Rintel net zo veel te zeggen krijgt als Pieter Elbers. In hoeverre blijft zij verantwoordelijk voor de financiën, de marketing en het netwerk van bestemmingen? Of neemt ‘Parijs’ een deel over?

Elbers staat bekend als fel behartiger van de Nederlandse belangen in de groep. Het bracht hem regelmatig in conflict met topman Ben Smith van Air France-KLM. De Canadees, die donderdag zijn contract verlengde tot 2027, zou streven naar meer integratie van de bedrijfsonderdelen. Elbers zei altijd dat Air France en KLM niet veel verder kunnen integreren. Zij werken al minstens net zo veel samen als bij andere Europese luchtvaartgroepen.

De ondernemingsraad van KLM, die recht van advies heeft over de benoeming van Rintel, heeft zich de afgelopen maanden hard gemaakt voor een krachtig mandaat van de nieuwe president-directeur. In hoeverre ‘Parijs’ dat heeft gehonoreerd moet blijken.

Rintel wordt voorgedragen door de raad van commissarissen van KLM; de voordracht is goedgekeurd door het bestuur van moederconcern Air France-KLM.

Diverse media berichtten de afgelopen dagen dat niet alleen Rintel maar ook Pieter Bootsma, in Parijs verantwoordelijk voor het bestemmingennetwerk van Air France-KLM, in de race was voor de topbaan bij KLM. Een deel van KLM’s commissarissen zou een voorkeur hebben gehad voor Bootsma, als ervaren interne kandidaat. Een ander deel zou zwaarder hechten aan meer diversiteit in KLM’s bestuur. Hun voorkeur voor een topvrouw in plaats van een topman is nu gehonoreerd. Bij KLM zijn de twee collega’s in de raad van bestuur man, maar binnen de groepsleiding krijgt Rintel gezelschap van twee Françaises. Anne Rigail leidt Air France, Nathalie Stubler is de baas van Transavia France.

De benoeming van Marjan Rintel brengt het aantal vrouwen aan de top van Nederlandse beursgenoteerde bedrijven op vijf (van 93 bedrijven in AEX, Midkap en Smallkap), ook al zit de hoogste baas van het in Amsterdam genoteerde Air France-KLM in Parijs.

In het persbericht van donderdag benadrukt Air France-KLM dat het van essentieel belang is dat er „stabiliteit in het bestuur” is en dat het management zich moet richten op samenwerking. Vrij vertaald: we willen geen gedoe meer zoals met Ben Smith en Pieter Elbers die elkaar op een bepaald moment zelfs geen hand meer wilden geven voor de camera’s.

Onderhandelen met Kaag

In het Nederlandse persbericht van donderdag benadrukt KLM ook de „ruime en brede bestuurlijke ervaring” van Marjan Rintel. Die is belangrijk wanneer zij moet onderhandelen met minister Sigrid Kaag (Financiën, D66) over de staatssteun die Nederland geeft aan de luchtvaartmaatschappij. Beide vrouwen kennen elkaar: Kaag ontmoette Rintel eind februari tijdens een serie kennismakingsgesprekken voor de nieuwe minister van Financiën.

Een herkapitalisatie van de schuld van 8,2 miljard euro van Air France-KLM laat al maanden op zich wachten. Het luchtvaartconcern heeft beloofd voor de reguliere aandeelhoudersvergadering in mei meer duidelijkheid te verschaffen over de financiën. Het Nederlandse kabinet praat al maanden met het luchtvaartbedrijf en met de Europese Commissie over een herschikking van de schuld. Air France-KLM wil zo snel mogelijk de overheidssteun afbouwen. Daarin zitten allerlei voorwaarden (geen overnames, geen bonussen, toezicht van een Nederlandse staatsagent) en die hinderen de bedrijfsvoering. Zo mag Air France-KLM vanwege de overheidssteun nu niet participeren in de Italiaanse maatschappij ITA Airways.

Ondertussen laat Marjan Rintel NS in mineur achter. „We betreuren het vertrek van Marjan”, stelt president-commissaris Gerard van de Aast van NS in een verklaring. „Marjan heeft er mede voor gezorgd dat NS tot dusver goed door de coronacrisis is gekomen en weer vooruit kan kijken naar de toekomst.” Rintel gaf sinds 1 oktober 2020 leiding aan NS.

Ook al gaat nu circa 70 procent van de reizigers van 2019 weer met het openbaar vervoer, NS en de andere vervoerders zijn nog lang niet uit de ‘coronazorgen’. Zij onderhandelen op dit moment met het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat over nieuwe steun. Het ministerie zou voor 1 april, in het eerste kwartaal, meer duidelijkheid geven over deze zogenoemde Beschikbaarheidsvergoeding Openbaar Vervoer (BV-OV).

Voor NS is de belangrijkste opgave hoe het bedrijf de zakelijke reiziger met zijn (dure) business-abonnement terugkrijgt in de trein. Die levert de meeste inkomsten op. KLM heeft eigenlijk een vergelijkbare opgave: hoe krijgt de luchtvaartmaatschappij de lucratieve businessclass weer vol. In dat opzicht wijkt de huidige opgave van NS-baas Marjan Rintel niet af van haar toekomstige taak als KLM-topvrouw.

Adblock test (Why?)

Zal Marjan Rintel de belangen van KLM net zo fel verdedigen als haar voorganger? Dat is nu de grote vraag - NRC
Read More