GroenLinks en PvdA zetten samenwerking door, de bal ligt nu bij VVD en CDA - NRC

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Analyse

Formatie Een fusie van PvdA en GroenLinks is nog ver weg, bezwoeren de leiders van die partijen hun leden. Dat stelde voldoende gerust om instemming te krijgen om samen te mogen blijven optrekken bij de formatie. Nu rest de vraag: overtuigt dit ook VVD en CDA?

Lilianne Ploumen tijdens de politieke ledenraad van de PvdA, zaterdag in Zeist. Foto ANP / Phil Nijhuis

Eén partij? Dat zijn de PvdA en GroenLinks nog lang niet. Terwijl GroenLinksers op sneakers, zaterdag bijeengekomen in de Utrechtse Jaarbeurs, utopisch dromen over de wereld van morgen, zien PvdA’ers hoe de belangrijkste motie op hun ledenraad, op dezelfde dag op een theaterpodium vol kamerplanten in Zeist, al voor de stemming sneuvelt vanwege een klacht over de statuten.

Lees ook: Zien leden van GroenLinks en PvdA het linkse blok wel zitten?

Maar één partij worden hóéft ook niet, benadrukten Jesse Klaver en Lilianne Ploumen allebei. Nog niet. Het gaat vooralsnog alleen om de vorming van één gezamenlijk links onderhandelingsteam in de formatie. Een goed idee, vinden Klaver en Ploumen, en ze kregen er van hun leden de gewenste goedkeuring voor.

Er is echt iets veranderd bij de PvdA

Jesse Klaver in gesprek met GroenLinks-leden

Daarmee is de weg vrij voor een formatie met VVD, D66 en CDA – als die partijen ingaan op het linkse aanbod. Tot nu toe zeiden VVD en CDA dat ze niet met meer dan één linkse partij wilden formeren. Met D66 erbij zou dat leiden tot een „linkse wolk”, zei demissionair premier en VVD-leider Mark Rutte.

Samenwerking in sneltreinvaart

Ploumen en Klaver hadden nóg een opdracht. Sinds de eerste geruchten over hun toenadering, anderhalve week geleden, doen uiteenlopende verhalen de ronde. In de beeldvorming was de samenwerking al uitgelegd als een volledige fusie van de partijen en de beide fracties. En dat niet alleen: een fusie die was afgedwongen door VVD en CDA, partijen die niet zaten te wachten op meer dan één linkse partij aan de formatietafel.

Klopt niets van, bezwoeren Ploumen en Klaver tegenover hun leden. Allereerst was de keuze om als één fractie te formeren hun eigen keuze geweest, door niets of niemand van buitenaf opgelegd.

„Er is echt iets veranderd bij de PvdA”, zei Klaver in een gesprek met GroenLinksers in de Utrechtse Jaarbeurs. Het positieve gevoel dat hij bij de sociaal-democraten onder Lodewijk Asscher had, is sinds het aantreden van Ploumen alleen maar versterkt. „Het voelt damn good”, had hij een dag eerder aan haar zijde gezegd in een gezamenlijk interview in de Volkskrant.

„Ze willen maar niet geloven dat het ons menens was en dat het ons menens is”, zei Ploumen bij de ledenraad van de PvdA over VVD en CDA. De formatiefusie moet dat laten zien. Tweede Kamerlid Henk Nijboer draaide de logica van een door rechts afgedwongen samenwerking om: „VVD en CDA willen ons uit elkaar spelen. Dat laten wij niet gebeuren, dus trekken we samen op.”

Vooral Ploumen weet dat binnen een deel van haar partij twijfel en argwaan blijft bestaan over een fusie met GroenLinks. Zover is het dan ook nog lang niet, hield ze haar achterban voor. Eerst maar eens samen formeren, af en toe met zijn zeventienen aan tafel, dan zien we daarna wel verder.

Ook dat moest het idee van een door rechtse partijen opgelegde samenwerking ongedaan maken: niet een linkse fusie om de formatie op gang te helpen, maar de formatie als een proeftuin om te zien of er een linkse fusie in zit. Onderzoeken, verkennen, niets overhaasten.

Gerijpte geesten

Het betekent in de praktijk een voortzetting van een samenwerking die de afgelopen tijd snel intensiveerde. Sinds mei lopen Klaver en Ploumen als onafscheidelijk duo de deur plat bij de verkenners en informateurs aan het Binnenhof. Kamerleden van de twee fracties voeren namens elkaar het woord in debatten – die praktische oplossing voor het drukke Kamerwerk van twee fracties met acht en negen zetels wordt nu als teken van saamhorigheid gepresenteerd.

Zo vaak was er een aankondiging van linkse samenwerking, zo vaak werd die in de kiem gesmoord. Ook zaterdag klonken er twijfels. Bezorgde GroenLinksers merkten op dat de PvdA wel erg vaak bereid was gebleken om met de VVD een neoliberale regering te vormen, terwijl GroenLinks van oudsher juist „tegen het systeem wil schoppen”. Een PvdA’er in Zeist was niet gerust over de duurzaamheidsplannen van GroenLinks: „Onze mensen rijden in een derdehands benzineautootje. Mag dat straks nog wel?”

Doet de PvdA niet mee, dan wordt de champagne ontkurkt in de boardrooms en blijven gewone mensen weer met lege handen achter

Lilianne Ploumen tijdens de partijbijeenkomst

Maar tegenover al die twijfelaars stonden leden die trots zeiden dat ze lid waren van beide partijen en kandidaten die zeiden dat ze voor verkiezingsdebatten met de andere partij met een vergrootglas moesten zoeken naar de verschillen in de partijprogramma’s. Een nipte meerderheid van de drieduizend stemmende PvdA-leden – online en in de zaal – keerde zich nu nog tegen een volledige fusie, maar ruim 90 procent schaarde zich achter het formatieplan.

Dat sterkt de overtuiging bij de partijtop dat het dit keer wel eens kan gaan lukken. Eerdere pogingen om samen, al dan niet met de SP, een linkse vuist te maken werden zaterdag door Ploumen weggezet als „slappe kopjes koffie”. Lilianne Ploumen, in het verleden lid van GroenLinks, herhaalde tijdens de formatie steeds dat ze alleen samen met GroenLinks wil formeren en regeren.

Klaver wilde nooit garanderen dat hij zijn linkse partners niet in de steek zou laten. Ook zaterdag wilde hij een Alleingang niet uitsluiten. Maar tegelijkertijd bleef hij zijn enthousiasme herhalen „om de samenwerking met de PvdA verder te brengen, bij de formatie en in het parlement”. Hij oogstte er applaus mee – genoeg geesten bij GroenLinks die al gerijpt zijn voor een volledige fusie.

Het helpt ook dat geen van de twee leiders ongenaakbaar hoog in de peilingen scoort. Ploumen werd in januari naar het leiderschap en lijsttrekkerschap geparachuteerd door het onverwachtse vertrek van Asscher, die zich verantwoordelijk voelde voor de Toeslagenaffaire als minister van Sociale Zaken in het tweede kabinet-Rutte. Klavers critici zinspeelden er al voor de verkiezingen op dat zijn beste dagen achter hem lagen.

Allebei hebben ze bovendien een teleurstellende verkiezingsuitslag achter de rug, die de gedachte heeft getemperd die zo veel eerdere linkse fusies dwarsboomde: dat ze het op eigen houtje beter af kunnen dan met elkaar. En ook veel van de nieuw ingestroomde fractieleden staan positief tegenover hechte samenwerking, al was het maar om iets in de melk te brokkelen te hebben naast het stevige rechtse blok in de formatie en het parlement.

In de woorden van Barbara Oomen, kandidaat op de PvdA-lijst voor de Tweede Kamerverkiezingen in maart, die een citaat uit De kleine prins van Antoine de Saint-Exupéry aanhaalde: „Liefde is niet elkaar in de ogen kijken, liefde is dezelfde kant uitkijken.”

Toch niet zo spannend

Samenwerken omdat het goed uitkomt, niet uit diep gevoelde liefde. Dat sentiment voerde nog meer de boventoon bij het verdedigen van een formatie – en, als alles goed gaat, een kabinet – met de VVD. Zowel GroenLinks als de PvdA steunde in april de motie van wantrouwen tegen Rutte, nadat hij erkende te hebben gelogen over het bespreken van CDA’er Pieter Omtzigt tijdens de verkenningen.

De bijeenkomst van de PvdA beloofde de meeste spanning op te leveren. Anders dan GroenLinks werd daar ook formeel over moties gestemd. De meeste aandacht trok vooraf een motie die de partij opriep elke formatiepoging met de VVD te staken zolang Rutte daar de leiding heeft. Had die motie veel steun gekregen, dan had dat de argwaan van de formatiepartners kunnen wekken.

Maar het liep anders. Op het laatste moment werd met succes bezwaar gemaakt tegen de motie, omdat in de partijregels staat dat leden pas achteraf mogen oordelen over eventuele onderhandelingsresultaten.

Nu moesten de kritische leden uit haar achterban maar gerustgesteld worden door de woorden waarmee Ploumen haar toespraak begon. „U en ik willen dolgraag een kabinet zonder Mark Rutte. Wat zeg ik, zonder de VVD. Maar de kiezer heeft gesproken, en een kabinet zonder de VVD kan simpelweg niet worden gevormd.” Doet de PvdA niet mee, zei ze, „dan wordt de champagne ontkurkt in de boardrooms en blijven gewone mensen weer met lege handen achter.”

Bij GroenLinks kwam dat geluid van Corinne Ellemeet, tot nu toe Klavers secondant bij het formatieproces. „We kunnen helaas niet ons verkiezingsprogramma voor 100 procent doorvoeren, in een coalitie moet je compromissen sluiten. Maar we gaan alleen regeren als we op een paar grote onderwerpen het verschil kunnen maken. Ik steek er m’n hand voor in het vuur dat we daar niet op gaan inleveren.”

De bal voor het vervolg van de formatie ligt nu bij VVD, CDA en D66. De rechtse partijen klonken tot nu toe lauw over de linkse samenwerking, die hen nog niet ver genoeg ging. En of zaterdag 28 augustus een historische dag voor de linkse politiek wordt, moet ook nog blijken. Er is geen fusie beklonken, geen gezamenlijk onderhandeld regeerakkoord goedgekeurd.

Maar als het gezamenlijke formatieteam van PvdA en GroenLinks uitmondt in de vorming van één progressieve partij, zullen de beelden uit de Jaarbeurs in Utrecht en Theater Figi Zeist opduiken in elke videomontage over de totstandkoming van de linkse fusie.

Nieuwsbrief NRC De Haagse Stemming

Volg de formatie op de voet en word zelf een Haagse ingewijde

Adblock test (Why?)

GroenLinks en PvdA zetten samenwerking door, de bal ligt nu bij VVD en CDA - NRC
Read More