Activist wil Shell splijten. Hoe groot is de kans van slagen? - NRC

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Rechtszaak Shell heeft er een lastpak bij: de geduchte activistische aandeelhouder Third Point wil het concern opsplitsen. Gaat Shell overstag?

• Menno Tamminga

28 oktober 2021 om 16:43

Leestijd 4 minuten

Shell wordt belaagd door de activistische aandeelhouder Third Point, die wil dat het concern opsplitst. Foto Ben Stansall / AFP

Groot is niet langer hetzelfde als onaantastbaar. Nergens is dat zo duidelijk, en is de breuk zo radicaal als bij de mastodonten van de traditionele fossiele economie: de oliemaatschappijen.

Nog maar een paar maanden geleden dwong de rechtbank in Den Haag olie- en gasreus Shell om versneld te verduurzamen. Op dezelfde dag stemden aandeelhouders van ExxonMobil massaal voor nieuwe commissarissen met een ‘groen’ profiel. Een paar weken eerder had de campagne van het Nederlandse beleggersfront Follow This ongekend grote steun (30 procent van de stemmen) gekregen van Shell-aandeelhouders voor een duurzamer strategie.

En deze week verraste pensioengigant ABP, het fonds van leraren en ambtenaren, vriend en vijand met het besluit tot verkoop van 15 miljard euro aan fossiele beleggingen, waaronder alle Shell-aandelen. Woensdagavond bleek dat het Amerikaanse investeringsfonds Third Point ervoor ijvert om Shell radicaal te splijten.

De rode draad in deze dynamiek is de rol van ‘kleine’ activisten. De rechtszaak in Den Haag was hun werk. De belegger die de top van ExxonMobil ‘vergroende’, begon met minder dan 0,1 procent van de aandelen. Follow This werd in het begin niet serieus genomen, zo klein was het. Pressiegroep Fossielvrij was lang alleen maar een luis in de pels van ABP (530 miljard euro aan beleggingen) Third Point, een belegger die zich actief bemoeit met de bedrijfspolitiek, bezit volgens de Wall Street Journal voor ruim 500 miljoen dollar (omgerekend bijna 430 miljoen euro) aan aandelen Shell. Dat is best veel, maar schamel ten opzichte van de waarde van álle Shell-aandelen op de beurs (200 miljard dollar, ofwel bijna 172 miljard euro).

Lees ook dit interview met Mark van Ball van Follow This: ‘Deze tijd kan de geschiedenis ingaan als het omslagpunt voor oliebedrijven’

Shell is met 87.000 medewerkers en 156 miljard euro omzet een onmisbare schakel in de Nederlandse energietransitie – van de verduurzaming van zijn raffinaderij in Pernis tot het plaatsen van laadpalen voor elektrische auto’s.

Onrust en onzekerheid

De interventie van Third Point is er een uit het boekje van de activistische aandeelhouders. Die gedijen in onrust en onzekerheid. De wereldeconomie zit in een overgangsfase naar duurzame energie en groene klimaatpolitiek. Oude wijsheden verliezen hun geldigheid. De kaarten worden opnieuw geschud. Keldert straks de waarde van de olievelden van Shell? Of schiet de koers van duurzame energieproducenten omhoog?

Daniel Loeb, de voorman van Third Point, wil daar munt uit slaan. Hier zie je een cruciaal verschil tussen een reguliere belegger zoals ABP en activist Third Point. ABP zegt met de verkoop van zijn fossiele beleggingen: ‘het levert te weinig resultaat op om je met het ondernemingsbeleid te bemoeien’. Loeb zegt precies het tegenovergestelde: strijdbaarheid loont.

Shell moet in deze overgangsfase met zoveel verschillende belangen rekening houden dat niemand aan z’n trekken komt

Daarom stelt hij voor dat Shell zichzelf opbreekt in minstens twee nieuwe bedrijven: één voor oliewinning, raffinage en verkoop en één die juist gaat expanderen in duurzaamheid, inclusief vloeibaar gas (LNG). De rationale is dat Shell in deze overgangsfase met zoveel belangen rekening moet houden, van overheden en rechters tot aandeelhouders en activisten, dat eigenlijk niemand aan zijn trekken komt. Vandaar het splitsingsplan, dat overigens voortborduurt op het beleid van andere energiebedrijven, zoals het Duitse RWE en Eon. Zij hebben al langer geleden hun activiteiten gesplitst in aparte vervuilende en duurzame bedrijven.

Wat Loeb als de zwakte van Shell ziet – al die verschillende belanghebbenden – beschouwt Shell zelf juist als een absoluut voordeel. Shell doet al 120 jaar in energie, zei financieel directeur Jessica Uhl donderdag in een telefonische persconferentie. „Er zijn maar weinig bedrijven die de energietransitie op deze schaal en met deze snelheid kunnen uitvoeren.” Directievoorzitter Ben van Beurden noemde de strategie van Shell coherent: de traditionele olieverkopen financieren de transitie.

Shell kwam, in aansluiting op het vonnis van de Haagse rechtbank, donderdag met een aangescherpte strategie om zijn eigen CO₂-uitstoot in 2030 te halveren ten opzichte van 2016.

Kans van slagen?

Shell is een Brits bedrijf en in de Londense City worden majeure aandeelhouders als Third Point serieus genomen. Maar heeft de activistische belegger een serieuze kans van slagen? Voor activisten zijn drie omstandigheden cruciaal voor succes. Het bedrijf waarin zij beleggen, moet allereerst in een fase van onzekerheid verkeren. Aan die voorwaarde voldoet Shell. Het concern is het middelpunt van (niet zelden tegenstrijdige) acties en eisen. Shell verandert ook zelf: vorige maand kondigde het concern de verkoop aan van een van zijn grootste olievelden voor schalieolie, Permian Basin in de VS.

De tweede voorwaarde voor succes, voor activistische aandeelhouders: sluimerend ongenoegen in de beleggerswereld. Dat is nodig om voldoende beleggers mee te krijgen met hun plan: pensioenfondsen bijvoorbeeld en vermogensbeheerders zoals BlackRock, een grote aandeelhouder van Shell. Ook aan deze tweede voorwaarde voldoet Shell. Beleggers zijn de verlaging van het dividend met twee derde tijdens de coronapandemie nog niet vergeten. Dat besluit vormde een breuk met het verleden van Shell als ‘weduwen- en wezen’-belegging of ‘dividend-aristocraat’. Beleggers konden altijd vertrouwen op Shells dividendbetalingen.

In dat ongenoegen onder beleggers is een parallel zichtbaar met ABN Amro, de bank die in 2007 het mikpunt werd van de activistische financier TCI (The Children’s Investment Fund). Beleggers klaagden destijds over de wisselende strategie, over hoge kosten en de achterblijvende beurskoers van de bank. Dát deed ABN Amro de das om. Na de actie van TCI volgde een onverslaanbaar overnamebod van drie internationale banken, waaronder het Belgisch-Nederlandse Fortis. Het trio splitste ABN Amro en verdeelde de activiteiten onderling.

Extra geld lonkt

De derde voorwaarde voor succes is het vooruitzicht van klinkende munt voor beleggers. Bij ABN Amro was dat het overnamebod. Dat leverde veel meer geld op dan de koers op dat moment. Die bonus biedt Third Point niet. Het heeft slechts een plan, dat Shell in elk geval op dit moment afwijst. Third Point kan uiteraard een voorstel doen op de volgende aandeelhoudersvergadering. Maar ook als dat slaagt, moet het plan nog ingevoerd worden. Dat kost tijd. En hoeveel levert het beleggers dan op?

Activistische beleggers zijn uiteindelijk ook opportunisten. Zonder uitzicht op succes en geld gaan ze verder met andere, kansrijkere projecten. Dat weet Shell ook. Het concern wil zijn financiers te vriend houden. De bulk van de verkoopopbrengst van het Permian Basin (maar liefst 7 miljard dollar) keert het concern bijvoorbeeld uit aan beleggers.

Het is kassa aan de pomp.

Een versie van dit artikel verscheen ook in NRC in de ochtend van 29 oktober 2021

Adblock test (Why?)

Activist wil Shell splijten. Hoe groot is de kans van slagen? - NRC
Read More