Burgers, bedrijven en de overheid: iedereen voelt de torenhoge inflatie - NRC

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Prijsstijgingen In januari lagen de prijzen in Nederland 6,4 procent hoger dan een jaar eerder. Sinds 1981 was de inflatie niet zo hoog. De prijsstijgingen zijn voelbaar van supermarkt tot overheid.

• Mark Beunderman

10 februari 2022 om 18:18

Leestijd 3 minuten

De broodafdeling van supermarkt Lidl. De inflatie loopt op tot 6,4 procent. Foto Ramon van Flymen/ANP

De laatste paar decennia hebben Nederlanders heel wat schommelingen in de economie meegemaakt. Onstuimige economische groei, recessies, stijgende en dalende werkloosheid, een financiële crisis, een verlammende pandemie. Maar sinds begin jaren tachtig is één grondpijler van de economie – de waarde van het geld – redelijk stabiel gebleven. Inflatie, ofwel geldontwaarding, was meestal gering en was daarom geen groot thema.

Die tijd is nu voorbij: de inflatie explodeert. Maar liefst 6,4 procent was de inflatie op jaarbasis in Nederland in januari, zo berichtte het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) donderdag. Volgens een andere meetmethode, die de EU gebruikt, was de inflatie in Nederland in januari 7,6 procent, zo werd vorige week al bekend. De inflatie in januari ligt hoger dan verwacht én hoger dan een maand eerder – een patroon dat zich sinds afgelopen zomer herhaalt.

De laatste keer dat de inflatie in Nederland zo hoog lag, was een hele tijd terug: in 1981. Toen was de inflatie 6,7 procent (volgens de CBS-maatstaf). Veel mensen in Nederland hebben nooit meegemaakt dat het geld in hun portemonnee of bankapp elke maand minder waard werd, zoals nu. Inflatie vreet de koopkracht aan. Tenzij de lonen meestijgen met de inflatie – maar daar zijn vooralsnog geen tekenen van.

Dure energie, duur voedsel

Niet iedereen wordt even hard geraakt. Zoals overal in Europa ligt de Nederlandse inflatie vooral zo hoog vanwege de gestegen energieprijzen. Ongeveer de helft van de totale inflatie van 6,4 procent wordt veroorzaakt door de duurdere energie. Elektriciteit, gas en stadsverwarming waren in januari bijna 90 procent duurder dan een jaar eerder. Maar die gestegen marktprijs komt niet bij alle consumenten terecht. Uit de transactiedata die ABN Amro verzamelt, blijkt dat de daadwerkelijke betalingen van huishoudens aan energiebedrijven ‘slechts’ 30 procent hoger lagen dan een jaar eerder. Meer dan de helft van de huishoudens heeft energiecontracten gesloten waarin prijzen zijn vastgelegd, of waarin later naheffingen plaatsvinden. Afhankelijk van de looptijd van het contract zal de pijn later nog komen, als de energieprijs hoog blijft, stelt ABN Amro.

Energie-inflatie werkt de ongelijkheid in de hand. Zwaarder getroffen worden huishoudens met lage inkomens in slecht geïsoleerde huizen. Om de al maanden stijgende energieprijzen te compenseren besloot het vorige kabinet tot een eenmalige verlaging van de energiebelasting voor álle huishoudens. 800.000 huishoudens kregen nog eens 200 euro extra. Zonder de verlaging van de energiebelasting was de totale inflatie niet 6,4 maar 7,4 geweest, zo twitterde Peter Hein van Mulligen, hoofdeconoom van het CBS donderdag.

Ook wie energie bespaart met een warme trui of met zonnepanelen, kan de inflatie moeilijk ontlopen. Die nestelt zich steeds breder in de economie. Deels komt dit doordat bedrijven de hogere energieprijs die zij betalen, doorberekenen aan de consument. In de supermarkt is dit merkbaar. Voeding was in januari 4,3 procent duurder dan een jaar eerder, tegen 2,6 procent in december. Groenten stegen in een jaar tijd 7,7 procent in prijs, zuivel met 6,1 procent en koffie en thee met 8,3 procent.

Bedrijven op kosten gejaagd

Lees ook: Lege schappen, stroeve onderhandelingen: supermarkten en fabrikanten staan lijnrecht tegenover elkaar

Niet alleen de consument wordt op kosten gejaagd, ook bedrijven. Want niet altijd kunnen zij gestegen inkoopprijzen doorberekenen aan de klant, die in deze tijden steeds meer op de centen moet letten. Levensmiddelenconcern Unilever (ruim 2.500 werknemers in Nederland) waarschuwde beleggers donderdag dat winstmarges dit jaar onder druk komen, vanwege de „zeer hoge” prijsstijgingen in onder meer grondstoffen, verpakkingen en transport. Inflatie is een wereldwijd fenomeen. Donderdag werd bekend dat de inflatie in de Verenigde Staten in januari 7,5 procent op jaarbasis bedroeg, het hoogste cijfer sinds 1982.

Ook overheden, waaronder de Nederlandse, worden niet gespaard door de inflatie. Nederland wordt „collectief armer” omdat de hogere energierekening wordt betaald aan olie- en gasproducerende landen als Rusland en Saoedi-Arabië, zei de president van De Nederlandsche Bank, Klaas Knot, afgelopen zondag in tv-programma Buitenhof. In het vierde kwartaal van vorig jaar vloeide zo’n 2 procent van het Nederlandse bruto binnenlands product zo weg naar het buitenland. Dat treft de Haagse schatkist, zei Knot. De overheid kan de hoge inflatie daarom niet „zonder meer voor iedereen” gaan compenseren.

Wat gaat de ECB doen?

Lees ook: ECB zet deur open voor renteverhoging in 2022

Knot, die verwacht dat de inflatie tot in 2023 hoog blijft, is lid van het bestuur van de Europese Centrale Bank. Dat is dé instelling die de taak heeft de inflatie in toom te houden. „Zodat u morgen evenveel voor uw geld kunt kopen als vandaag”, zoals de ECB op de eigen site schrijft. Aan de energie-inflatie kan de ECB weinig doen – die wordt goeddeels bepaald op de wereldmarkt. Wél kan de ECB tegengaan dat de inflatie doorsijpelt in de rest van de economie. Bij een hogere ECB-rente wordt lenen voor burgers en bedrijven duurder. Dat remt de economische activiteit en de prijsstijgingen. Christine Lagarde, de ECB-president, toonde vorige week begrip voor burgers die „de tank vullen, die eten op tafel moeten zetten” en die lijden onder de inflatie. De druk op de ECB om, voor het eerst in lange tijd, de rente te verhogen, groeit met de dag.

Een versie van dit artikel verscheen ook in NRC in de ochtend van 11 februari 2022

Adblock test (Why?)

Burgers, bedrijven en de overheid: iedereen voelt de torenhoge inflatie - NRC
Read More