De Eerste Kamer heeft een voorstel van GroenLinks en D66 aangenomen, waardoor kiezers meer invloed krijgen op de waterschappen. Er wordt fors gesnoeid in het aantal greserveerde zetels dat, ongeacht verkiezingsuitslagen, wordt toegewezen aan belanghebbenden. En het bedrijfsleven komt niet meer in aanmerking voor zo'n 'geborgde zetel'.
Nu zijn er nog zeven tot negen geborgde zetels per waterschap. Die worden toegewezen aan vertegenwoordigers van de landbouw, de natuurorganisaties of het bedrijfsleven. Na het aannemen van de initiatiefwet van de Tweede Kamerleden Bromet (GroenLinks) en De Groot (D66) moet het democratischer worden.
Er blijven nog vier geborgde zetels over: twee voor de landbouw en twee voor natuurorganisaties, zodat hun vaak tegengestelde belangen even goed vertegenwoordigd zijn. En het bedrijfsleven wordt voortaan uitgesloten. "Het is belangrijk dat burgers niet op achterstand worden gezet ten opzichte van bedrijven", vindt Bromet.
Het initiatiefvoorstel werd in de Eerste Kamer aangenomen na een hoofdelijke stemming: 37 senatoren waren voor, 32 tegen.
Op 15 maart zijn er, tegelijk met de Provinciale Statenverkiezingen, weer waterschapsverkiezingen en het is de bedoeling dat de nieuwe wet dan al in werking is getreden. Dat is in deze tijd van droogte en andere klimaatproblemen belangrijk, zegt De Groot. "Bij grote belangen hoort een zo eerlijk mogelijke besluitvorming Met deze wet zetten we een historische stap richting meer democratisering in de waterschappen."
Er zijn meer kinderen van ouders die slachtoffer zijn van het toeslagenschandaal uit huis geplaatst dan eerder berekend. Volgens een nieuwe telling van statistiekbureau CBS zijn in de periode van 2015 tot en met juni 2022 in totaal 2.090 kinderen uit huis geplaatst. Dat zijn er ruim 400 meer dan het in mei bekendgemaakte aantal van 1.675 kinderen.
Het CBS kan op basis van de cijfers niet concluderen of er een rechtstreeks verband is tussen de uithuisplaatsing en het toeslagenschandaal. Wel gaat het in alle gevallen om kinderen van wie de ouders gedupeerd zijn. Het toeslagenschandaal trof vooral eenoudergezinnen, gezinnen met een migratieachtergrond en gezinnen met een laag inkomen.
Het aantal uithuisplaatsingen valt groter uit omdat het statistiekbureau eerder alleen cijfers tot en met 2021 had. Intussen hebben meer gedupeerden zich gemeld bij de Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen (UHT). Deze organisatie moet er via een herstelregeling voor zorgen dat kinderen toegang krijgen tot professionele hulp en een geldbedrag. Dat moet de kinderen helpen hun leven weer op de rit te krijgen.
De onderzoekers gebruikten de lijst met gedupeerden van het UHT als basis. Vervolgens keken ze hoeveel kinderen van benadeelden uit huis geplaatst zijn. Het CBS deed geen onderzoek naar oorzaken van de uithuisplaatsing, omdat het niet over de onderliggende dossiers beschikt.
Alleen uithuisplaatsingen die zijn verlopen via een door de rechter uitgesproken jeugdbeschermingsmaatregel zijn meegeteld. Het werkelijke aantal uit huis geplaatste kinderen is dus mogelijk nog groter.
Van de 2.090 kinderen die sinds 2015 uit huis zijn geplaatst, woonden er eind juni van dit jaar 645 nog steeds niet bij hun ouders of verzorgers.
Hoeveel gebruik wordt er eigenlijk gemaakt van kinderopvang? CBS-onderzoeksprogramma AZW zocht dat uit. Zo gingen in 2021 ruim 1 miljoen kinderen in Nederland in totaal maar liefst 628.748.370 uur naar de kinderopvang. Cijfers waar je niet direct wat mee kunt, maar die wel leuk zijn om te weten.
StockPlanets / Getty Images / iStock
Het CBS maakte afgelopen zomer al bekend dat ruim 1 miljoen kinderen gebruik maakten van kinderopvang in 2021. Nog niet eerder gingen er zoveel kinderen naar de kinderopvang in Nederland. In totaal werd er bijna 3,5 miljard euro aan kinderopvangtoeslag uitgekeerd dat jaar. Het aantal kinderen dat door gastouders wordt opgevangen, daalde in 2021 opnieuw.
Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn (AZW)
Nu komt het CBS-onderzoeksprogramma Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn (AZW) met cijfers* over het aantal uren dat kinderen in 2021 gebruik maakten van de kinderopvang naar het type huishouden. Dit in opdracht van FCB. Huishoudens worden hierbij ingedeeld naar 1-ouder huishoudens, 2-ouder huishoudens en overige huishoudens.
Ruim 1 miljoen kinderen naar kinderopvang
In totaal maakten 1.012.200 kinderen gebruik van formele kinderopvang (kinderopvang waarover kinderopvangtoeslag is ontvangen) in 2021. Samen gingen zij in totaal 628.748.370 uur naar de kinderopvang. 875.110 van deze kinderen groeit op in een 2-ouder huishouden, 122.800 kinderen in een 1-ouder huishouden en 14.290 kinderen in overige huishoudens.
Formele kinderopvang
In deze cijfers gaat het alleen om huishoudens die kinderopvangtoeslag ontvangen, zoals genoemd in de Wet Kinderopvang en kwaliteitseisen peuterspeelzalen (Wkkp). Ofwel: dagopvang voor kinderen van nul tot vier jaar, buitenschoolse opvang, opvang door ouderparticipatiecrèches of door gastouders via een gastouderbureau.
*Deze cijfers zijn voorlopig, omdat de Belastingdienst nog wijzigingen kan aanbrengen. De aantallen zijn afgerond op tientallen. Het CBS noemt nog enkele aandachtspunten bij de cijfers. Zie daarvoor ‘Toelichting’ in het Excel-bestand.
De Eerste Kamer heeft een voorstel van GroenLinks en D66 aangenomen, waardoor kiezers meer invloed krijgen op de waterschappen. Er wordt fors gesnoeid in het aantal greserveerde zetels dat, ongeacht verkiezingsuitslagen, wordt toegewezen aan belanghebbenden. En het bedrijfsleven komt niet meer in aanmerking voor zo'n 'geborgde zetel'.
Nu zijn er nog zeven tot negen geborgde zetels per waterschap. Die worden toegewezen aan vertegenwoordigers van de landbouw, de natuurorganisaties of het bedrijfsleven. Na het aannemen van de initiatiefwet van de Tweede Kamerleden Bromet (GroenLinks) en De Groot (D66) moet het democratischer worden.
Er blijven nog vier geborgde zetels over: twee voor de landbouw en twee voor natuurorganisaties, zodat hun vaak tegengestelde belangen even goed vertegenwoordigd zijn. En het bedrijfsleven wordt voortaan uitgesloten. "Het is belangrijk dat burgers niet op achterstand worden gezet ten opzichte van bedrijven", vindt Bromet.
Het initiatiefvoorstel werd in de Eerste Kamer aangenomen na een hoofdelijke stemming: 37 senatoren waren voor, 32 tegen.
Op 15 maart zijn er, tegelijk met de Provinciale Statenverkiezingen, weer waterschapsverkiezingen en het is de bedoeling dat de nieuwe wet dan al in werking is getreden. Dat is in deze tijd van droogte en andere klimaatproblemen belangrijk, zegt De Groot. "Bij grote belangen hoort een zo eerlijk mogelijke besluitvorming Met deze wet zetten we een historische stap richting meer democratisering in de waterschappen."
De twee nieuwe kerncentrales die het kabinet wil bouwen moeten in Borssele komen. Dat melden RTL Nieuws en De Telegraaf dinsdag op basis van Haagse bronnen. De Zeeuwse plaats heeft op dit moment al een kerncentrale.
In het regeerakkoord van december vorig jaar werd de komst van nieuwe kerncentrales al aangekondigd. Het kabinet wil meer inzetten op kernenergie. De energiebron moet volgens de plannen voldoen aan ongeveer 20 procent van de huidige Nederlandse stroomvraag.
Het kabinet had al 5 miljard euro vrijgemaakt voor de bouw van de kerncentrales. De totale kosten zullen (veel) hoger uitvallen, maar het is nog onduidelijk hoeveel de overheid uiteindelijk zal bijdragen.
De centrales moeten uiterlijk in 2035 in gebruik worden genomen. Het duurt zo'n tien à vijftien jaar om vergunningen rond te krijgen en de centrales te bouwen.
Volgens het kabinet is Borssele geschikt voor de bouw van nieuwe kerncentrales, omdat er al een nucleaire infrastructuur is vanwege de al aanwezige kerncentrale. Draagvlak onder de lokale bevolking is een voorwaarde om het project te laten doorgaan, stelt het kabinet.
Huisartsen protesteren 1 juli op het Malieveld tegen de hoge werkdruk. De manifestatie maakt deel uit van een actieweek van de huisartsen.Beeld Freek van den Bergh / de Volkskrant
Al in het eerste kwartaal van dit jaar bereikte het ziekteverzuim in Nederland een recordhoogte van 6,3 procent. Een percentage dat zelfs in de coronatijd niet werd bereikt. Hoewel het ziekteverzuim in de maanden erna weer iets afnam, vallen normaal gesproken in het laatste kwartaal weer meer mensen uit. Zorgverzekeraar Nationale-Nederlanden (NN) concludeert dan ook dat dit jaar de zeldzame grens van 5 procent ziekteverzuim wordt bereikt.
Daarmee is het ziekteverzuim voor het eerst sinds de invoering van de Wet verbetering poortwachter in 2002 weer terug op het ‘oude’ niveau. De wet, die werkgevers verantwoordelijk maakten voor de re-integratie, werd destijds ingevoerd om ziekteverzuim te verminderen. Met succes, want in de jaren erna was gemiddeld ‘slechts’ 4 op 100 medewerkers ziek. Die tijden zijn nu voorbij, blijkt uit het trendrapport van de verzekeraar. Vooral in de horeca steeg het aantal zieken hard. Al staat de thuiszorg en verpleging nog altijd ruim aan kop, met ruim 10 procent ziekteverzuim in het eerste kwartaal.
-Beeld -
In veruit de meeste gevallen gaat het om kort verzuim door fysieke klachten. Toch baart de toename van het aantal overspannen medewerkers zorgen. ‘Inmiddels is eenderde van het verzuim gerelateerd aan psychische klachten’, vertelt Igno Schings, directeur collectieve inkomensverzekeringen bij NN. ‘Zes jaar geleden was dat nog maar eenvijfde.’ Uit recente cijfers van het CBS blijkt bovendien dat werknemers met mentale klachten veel langer thuiszitten. Gemiddeld ruim twee keer zolang als werknemers die om andere redenen verzuimden. Schings: ‘In een tijd dat er meer vacatures zijn dan mensen is dat extra vervelend.’
Personeelstekort
Toch is het precies die krapte op de arbeidsmarkt die het verzuim in de hand werkt, vermoedt Schings. ‘Je ziet dat de bezetting afneemt, maar ondernemers blijven roeien met de riemen die ze hebben. Dat levert extra werkdruk op voor de overgebleven werknemers.’
Werkgeversorganisatie AWVN en vakbond FNV bevestigen die vermoedens. ‘De tekorten op de arbeidsmarkt trekken een zware wissel op werknemers én werkgevers’, aldus de AWVN. Volgens het CBS geeft inmiddels ruim 10 procent van de zieke werknemers in onderwijs en de kinderopvang aan dat werkdruk de voornaamste reden is voor hun verzuim. Ook in de zorg en ict raken steeds meer werknemers overspannen. Volgens de FNV komt dat niet alleen door een hogere (administratieve) werklast, maar ook door de verminderde vrijheid en slechtere roosters.
Organisatiepsycholoog Aukje Nauta van de Universiteit Leiden wijst daarnaast naar de verdwenen cohesie op de werkvloer. ‘In de nasleep van corona zijn veel werknemers minder verbonden met hun werk’, zegt de bijzonder hoogleraar, ‘en iemand die zijn collega's nauwelijks kent, meldt zich makkelijker ziek. Bovendien werken mensen vaker thuis. ‘Daardoor zien werkgevers het minder snel dat er iets speelt.’
Om het verzuim tegen te gaan is het volgens Nauta essentieel dat werkgevers in gesprek blijven met hun werknemers. ‘Vraag hen wat zij nodig hebben. Dat hoeft heus geen urenlang gesprek te zijn, maar aandacht is wel een belangrijk deel van de oplossing.’
Kostenpost
Voor werkgevers en verzekeraars is het ziekteverzuim vooral een dure kwestie. Nationale-Nederlanden berekende dat het Nederland dit jaar meer dan 18 miljard euro gaat kosten. Om het verzuim terug te dringen wijst ook de verzekeraar op meer preventie: ‘Maak de werkdruk en financiële stress bespreekbaar. Het klinkt heel simpel, maar het is een belangrijke eerste stap.’
Volgens werkgeversorganisaties VNO-NCW en AWVN doen veel werkgevers al meer om hun werknemers tevreden te houden. Zeker nu de arbeidsmarkt krap is, bieden zij hun werknemers aantrekkelijke arbeidsvoorwaarden, een welzijnscoach of financiële ondersteuning vanwege de inflatie.
Toch blijkt in de praktijk de ondersteuning niet altijd even overtuigend: terwijl 90 procent van de werkgevers zich zegt te bekommeren om de mentale gezondheid van hun personeel, geeft slechts zes op de tien medewerkers aan dat zij dit daadwerkelijk doen. Er kan dus nog een tandje bij, erkent de AWVN. ‘We moeten het normaliseren om te vragen hoe het met iemand gaat, op de werkvloer en thuis.’
Tweede Kamerfracties willen de spoorbrug HRMK over het Van Harinxmakanaal op de lijn naar Zwolle vervangen door een treinaquaduct.Foto Anton Kappers/Hollandse Hoogte
Een meerderheid van de Tweede Kamer wil de noordelijke provincies tegemoetkomen met enkele infrastructurele miljoenenprojecten, volgens bronnen in Den Haag. Zo wil de landelijke politiek de provincies Drenthe, Groningen en Friesland compenseren, omdat andere delen van Nederland veel meer geld krijgen van de pot van 7,5 miljard euro voor infrastructuur, ruimte en transport (MIRT).
Deze week debatteert de Tweede Kamer over de pot voor infrastructuur in de komende tien jaar, en over de begroting van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. De kritiek van meerdere Tweede Kamerfracties is dat de noordelijke provincies slechts 4 procent van de 7,5 miljard zouden krijgen. Binnen de coalitie VVD, CDA, D66 en ChristenUnie en binnen de oppositie is gekeken naar oplossingen, om het kabinet meer geld te vragen via moties en amendementen. De politieke onderhandelingen gaan deze week achter de schermen door.
Van Harinxmakanaal
De Kamer wil alsnog een rijksbijdrage van ongeveer 75 miljoen euro vrijmaken voor het vervangen van de spoorbrug HRMK over het Van Harinxmakanaal op de lijn naar Zwolle door een treinaquaduct. De spoorbrug is een groot knelpunt voor de beroeps- en recreatievaart, omdat het spoorverkeer op de route Leeuwarden-Zwolle-Randstad toeneemt en de brug beperkt wordt geopend. De regio zou zelf 25 miljoen euro gaan bijdragen aan de realisatie van het aquaduct bij Leeuwarden.
Een politieke meerderheid wil ook enkele tientallen miljoenen investeren in het oplossen van de ‘flessenhals’ van het spoor tussen Meppel en Zwolle. Het treinverkeer van en naar Leeuwarden en Groningen komt samen op dit ene tracé, waar regelmatig vertragingen zijn. De noordelijke provincies hebben het Rijk om 75 miljoen euro gevraagd om de spoorverbinding uit te breiden. Meerdere Kamerfracties zouden bereid zijn ongeveer de helft van dat gevraagde bedrag bij te dragen voor verschillende maatregelen.
Nedersaksenlijn
Fracties in de Tweede Kamer willen verder ongeveer een half miljoen euro vrijmaken om verder onderzoek te doen naar de aanleg van de Nedersaksenlijn, een spoortraject tussen Enschede en Groningen via Emmen. De provincies hebben oorspronkelijk 63 miljoen euro gevraagd voor de aanleg van een deel van deze Nedersaksenlijn, ruim veertig kilometer tussen Emmen en Veendam. Met geld voor een verdere uitwerking van dit plan wil Den Haag zorgen dat het plan niet van tafel gaat.
Verder willen partijen een rijksbijdrage leveren aan het opstelterrein bij het station Leeuwarden, om een vierde trein op het traject Leeuwarden-Sneek mogelijk te maken. Door „onvoorziene omstandigheden”, vooral vertraging bij spoorbeheerder Prorail, zijn de kosten hiervan 2,5 miljoen hoger uitgevallen, aldus de noordelijke provincies. Geld van het Rijk moet voorkomen dat de vierde trein er niet komt en de dienstregeling van Leeuwarden ontwricht raakt.
Daarbij willen Kamerfracties 6,5 miljoen uittrekken voor de aanleg van infrastructuur voor een nieuw bedrijventerrein op het terrein van vliegveld Groningen Airport Eelde. Er zijn plannen voor een bedrijventerrein van tien tot vijftien hectare langs een oude landingsbaan die alleen wordt gebruikt voor taxiënde vliegtuigen, meldde RTV Noord vorige week. Het bedrijventerrein, ‘Businesspark Bravo’, zou vooral plaats moeten gaan bieden aan ondernemingen in de luchtvaartsector.
Landen als Rusland en China bedreigen steeds meer de veiligheid van Nederland. Dat is voor een groot deel het gevolg van internationale ontwikkelingen, zoals de oorlog in Oekraïne, zeggen de Nederlandse veiligheidsdiensten AIVD en MIVD en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid.
De drie diensten noemen Nederland in een rapport over de dreiging die van andere landen uitgaat "een aantrekkelijk doelwit voor spionageactiviteiten".
Dat heeft onder meer te maken de aanwezigheid van "ondergrondse fysieke energieleidingen", de "hoog ontwikkelde digitale infrastructuur" en de "hoogwaardige kennis van bedrijven en instellingen" in Nederland.
Volgens het rapport wordt Nederland steeds vaker geconfronteerd met dreigingen tegen de economische veiligheid. "Vitale processen zijn kwetsbaar, dat hebben we op andere plekken in Europa gezien de afgelopen tijd", zegt Pieter-Jaap Aalbersberg van de NCTV. "Deze dreiging moeten we niet onderschatten." Eind september nog werden de gaspijpleidingen Nord Stream 1 en 2 in de Oostzee gesaboteerd.
Bedreiging en gewaardeerde partner
Dreiging is vaak gericht tegen bedrijven, omdat daar "de beste technologie" te vinden is. "Dan komen ze al snel uit bij hoogwaardige kennisbedrijven in Nederland", schetst AIVD-directeur Erik Akerboom. "Met name kleinere bedrijven zijn kwetsbaar."
Volgens het rapport vormt China de grootste bedreiging voor de Nederlandse kennisveiligheid. China, dat volgens de diensten op veel terreinen een belangrijk en gewaardeerd partner is, gebruikt zowel legale als illegale methodes om technologie te bemachtigen. "Diefstal en het weglekken van kennis brengt het risico van ongewenst gebruik voor militaire doeleinden en oneerlijke concurrentie met zich mee."
De diensten waarschuwen verder dat inmenging van andere landen nog steeds een bedreiging vormt voor de sociale en politieke stabiliteit van Nederland. Hierbij wordt vooral met de vinger gewezen naar Rusland. Als voorbeeld wordt genoemd dat Rusland de Europese afhankelijkheid van gas gebruikt om landen economisch te raken en maatschappelijke onrust te veroorzaken.
Routers gehackt
Volgens het rapport is de oorlog in Oekraïne "een kantelpunt in de toch al slechte verhouding tussen Rusland en Nederland en Nederlandse bondgenoten". MIVD-directeur Jan Swillens wijst erop dat de Russische militaire inlichtingendienst GRU het afgelopen jaar Nederlandse routers heeft gehackt van particulieren en van het midden- en kleinbedrijf.
Deze routers (apparaten om computers aan elkaar te verbinden) kunnen worden gebruikt om cyberaanvallen tegen Nederland of bondgenoten uit te voeren. De GRU houdt zich volgens Swillens in Nederland verder bezig met de inkoop van technologie die voor wapens kan worden gebruikt en met het opzetten van dekmantelbedrijven om de sancties en handelsbeperkingen te omzeilen. Eerder dit jaar werden nog zeventien Russische spionnen het land uit gezet.
In een reactie op het rapport zegt het kabinet dat de aanpak van dreigingen van ander landen in een hogere versnelling moet. "in het licht van het onguurdere en instabielere geopolitieke klimaat."
In deze video vertelt Nieuwsuur over de identiteit van de zeventien spionnen:
Zo achterhaalden we de identiteit van 17 Russische spionnen
De prijs van diesel zou de komende tijd weleens flink kunnen oplopen. Vanaf 5 december mogen EU-landen geen olie uit Rusland meer importeren en vanaf 5 februari ook geen brandstof meer. Dat gaan we volgens kenners voelen aan de pomp. Tegelijkertijd is er twijfel of de boycot Rusland echt pijn gaat doen.
Met de maatregel wil Brussel de oorlogskas van Moskou raken. Maar het is goed mogelijk dat we het straks ook in de eigen kas gaan voelen. Russische olie wordt vaak gebruikt om diesel van te maken, maar door de boycot ontstaat schaarste. Daarbij gaat de prijs vaak omhoog.
"De groothandelsprijs van diesel is al een maand flink hoger dan die van benzine. Dat hebben we nog niet eerder gezien", zegt Erik de Vries van vereniging van energiehandelaren NOVE. "Het is een kwestie van tijd voordat dit doorsijpelt naar de pomp."
Ook Hans van Cleef, energiespecialist bij ABN AMRO, verwacht dat de dieselrijder straks duurder uit is. "Vooral als straks op 5 februari de dieselboycot ingaat, kan dat gevolgen hebben voor de prijs."
Komen we straks dan zonder diesel te zitten? Dat denkt Van Cleef niet. Hij wijst erop dat raffinaderijen in Nederland veel meer olie verwerken dan we gebruiken. "In andere landen zouden wel tekorten kunnen ontstaan, omdat ze daar meer diesel gebruiken, ook als vervanger van gas. Maar in Nederland verwacht ik dat niet zo snel."
'Komende maanden worden cruciaal'
Ewout Klok van de Belangenvereniging Tankstations (BETA) is voorzichtiger. "Er is wereldwijd weliswaar genoeg diesel en olie, maar het is de vraag of we dat allemaal op het juiste moment op de juiste plek krijgen. We moeten het tenslotte straks ergens anders vandaan halen, bijvoorbeeld uit Saoedi-Arabië. Dat is een langere route dan vanuit Rusland. Bovendien is het afwachten of er genoeg tankschepen zijn."
De komende maanden worden volgens hem cruciaal. "Dan gaan we zien of we de Russische olie inderdaad kunnen vervangen. Als dat niet lukt, kan het zijn dat tankstations soms 'nee' moeten verkopen." Wel denkt Klok dat eventuele tekorten niet lang duren.
Het kabinet heeft maatregelen genomen om die mogelijke tekorten te kunnen oplossen. Zo zijn afgelopen zomer al extra olie- en dieselvoorraden opgebouwd, boven op de al jaren geldende verplichting om voor drie maanden olie op voorraad te hebben. Verder werkt het kabinet aan een crisisplan, voor het geval er grote tekorten ontstaan. Hoe dit plan er precies uitziet, moet de komende weken duidelijk worden.
Twijfel over effectiviteit van boycot
Hoewel de maatregel bedoeld is om Rusland pijn te doen, zijn er twijfels of Moskou echt last gaat hebben van de boycot. Weliswaar kan het land zijn olie straks nauwelijks nog kwijt aan Europa, maar wel aan grote gebruikers als China en India. "Die landen vragen om kortingen van 25 tot 30 procent. Maar met de huidige marktprijzen is dat nog steeds winstgevend voor Rusland", stelt Van Cleef.
Hij verwacht verschuivingen op de wereldmarkt. "Rusland gaat meer leveren aan China en India en wij halen meer olie uit andere regio's, bijvoorbeeld het Midden-Oosten. Je zag dat de afgelopen tijd al gebeuren en dat zal de komende tijd doorzetten."
Ook De Vries zet vraagtekens bij de boycot. "Olie-exporterende landen gaan zelf wellicht meer uit Rusland halen. Zo zie je bijvoorbeeld dat Saoedi-Arabië een groter deel van zijn eigen olie exporteert, terwijl het de olie die het zelf nodig heeft in Rusland koopt."
Een ander probleem is dat olie via een omweg alsnog in Europa kan terechtkomen, denkt Van Cleef. "Bijvoorbeeld doordat India het verwerkt tot diesel en die vervolgens doorverkoopt aan ons. Ook zie je dat sommige landen, bijvoorbeeld Kazachstan, meer olie exporteren dan produceren. Je kunt je afvragen waar die extra olie vandaan komt. Het systeem is dus niet waterdicht."
Torenhoge inflatie, een krimpende economie en mogelijk de langste recessie in ruim een eeuw; de economie van het Verenigd Koninkrijk draait niet lekker. Hoewel de Britse economie zeker niet de enige is die sputtert, lijkt het er slechter te gaan dan in andere landen. Dat komt mogelijk door de Brexit, die de economie tot dusver vooral negatief raakt, zeggen experts tegen NU.nl.
Hoewel de Brexit een historisch moment was, werd het woord de afgelopen jaren amper nog uitgesproken in het VK. Eerst overheerste de pandemie het nieuws en toen volgde de Russische invasie in Oekraïne. Pas nu het VK aan de eerste helft is begonnen van een diepe economische crisis, wordt het 'b-woord' weer voorzichtig in de mond genomen.
"Brexit werd altijd geframed als een politiek onderwerp", zegt Anand Menon, directeur van denktank UK in a Changing Europe. "Maar nu het nergens anders meer over gaat dan de economische crisis, wordt Brexit ook steeds meer gezien als een economisch probleem. Daardoor hoor je het nu meer."
De economische problemen van de Britten zijn groot: de economie groeit al jaren mondjesmaat, de Britse bevolking gaat gebukt onder een kostencrisis en de Bank of England voorspelt de langste recessie in bijna honderd jaar. Het VK is het enige land binnen de G7, het clubje van grote economieën, met een economie die kleiner is dan vóór corona. En die lijkt momenteel verder te krimpen.
Deze crisis is niet alleen aan de Brexit te wijten. Ook op het Britse eiland leidt de oorlog in Oekraïne tot torenhoge energierekeningen en zijn in de economie nog steeds de gevolgen van de coronapandemie voelbaar. "Maar het zou wel heel gewaagd zijn om te zeggen dat de Brexit geen rol speelt in de huidige crisis", aldus Menon.
Brexit maakt alles duurder
Het vertrek uit de EU heeft de Britse economie drie flinke oplawaaien gegeven, zegt Brexit-onderzoeker Sophie Hale bij denktank Resolution Foundation. "De eerste, hogere prijzen, werd al direct na de uitslag van het referendum duidelijk. Na de uitslag verloor het Britse pond zo'n 10 procent van z'n waarde tegenover de dollar. Hierdoor werden spullen uit het buitenland duurder en stegen de prijzen."
Die inflatiedruk nam verder toe toen de EU en het VK tot een handelsdeal kwamen. Hiermee gingen de stoplichten aan de grens na jarenlang op groen te hebben gestaan naar oranje. "Het benodigde papierwerk aan de grens zorgde voor rijen en hogere kosten voor bedrijven, die vervolgens weer in de prijzen doorberekend worden", zegt Hale. Deze extra hordes zorgden dat voedsel 6 procent duurder werd.
De tweede dreun, personeelstekorten, gooit extra olie op het inflatievuur. Door de Brexit kan iemand uit de EU niet langer van de ene op de andere dag in het VK aan het werk gaan. Dit zorgt voor een tekort aan vrachtwagenchauffeurs en bij personeel bij pubs en fruittelers. Om toch personeel te vinden worden de lonen verhoogd, waardoor de inflatie verder kan toenemen.
Kleinere bedrijven proberen het niet eens meer
De derde en laatste oplawaai van de Brexit is terug te zien in de handel. De terugkeer van grenzen maakt het exporteren van Britse spullen of diensten naar de EU en andersom duurder en onhandiger. Hierdoor gebeurt dat dan ook minder. Het Office for Budget Responsibility (OBR), de Britse versie van het Centraal Planbureau, zei vorige week dat Brexit een "significant negatief effect" had op de handel.
Dat is bijvoorbeeld terug te zien in het teruglopende aantal bedrijven dat handelt met de EU en andersom. "Dat toont aan dat veel kleinere bedrijven geen zaken meer doen in Europa, omdat het waarschijnlijk niet meer rendabel is", zegt Menon, tevens hoogleraar Europese Politiek aan King's College London.
"De Britse economie is de afgelopen kwartalen minder open geworden en je ziet dat de handel is geraakt ten opzichte van concurrenten", concludeert Hale.
Brexit is (vooralsnog) geen goednieuwsshow
Door de EU te verlaten heeft het VK meer vrijheid gekregen om z'n eigen koers te varen, maar die koers heeft tot dusver (vrijwel) niets opgeleverd. "Het VK kan nu bijvoorbeeld zelf handelsakkoorden sluiten, maar is daarmee nog niet beter uit dan voor de Brexit", zegt Brexit-onderzoeker Hale. "De voordelen van de gesloten deals zijn erg klein en zijn niet kosteloos." Tegelijkertijd lijkt het gedroomde handelsakkoord met de Verenigde Staten nog ver weg.
Verder geeft de Brexit het VK meer vrijheid als het gaat om regelgeving en migratie, maar ook dat heeft (nog) weinig positiefs opgeleverd.
Kortom, vanuit economisch perspectief lijkt het Britse vertrek uit de EU vooralsnog uit te pakken in een slechtnieuwsshow. "De voordelen zijn vooral politiek, niet economisch", zegt Menon. "De economische voordelen zijn echt gokwerk."
Nederlanders hebben online voor een recordbedrag gekocht op Black Friday, ondanks de inflatie. Niet alleen sloegen consumenten hun slag op vrijdag, de hele week al wisten retailers te profiteren van meer klandizie. Dat melden betalingsdienstverlener Klarna, creditcarduitgever ICS en Betaalvereniging Nederland zaterdag.
Betaalvereniging Nederland zag op Black Friday 55 procent meer onlinebetalingen met een creditcard of iDeal-betaling in vergelijking met een normale vrijdag, goed voor 70 procent meer omzet. Die percentages werden niet gehaald in de winkelstraten: daar rekenden klanten 10 procent vaker met een betaalpas af, wat goed is voor 15 procent meer omzet.
Volgens Klarna was er al een piek in de verkoop te zien bij de start van ‘Black Week’, op de maandag voor koopjesfestijn Black Friday. Toen verkochten webshops 40 procent meer in vergelijking met een jaar eerder. Op Black Friday zelf lagen de verkopen 28 procent hoger, maar in absolute aantallen was Black Friday op jaarbasis wel de populairste koopjesdag van het jaar.
"Het was afwachten hoe deze week dit jaar zou verlopen. Door de inflatie hebben veel consumenten minder te besteden", vertelt directeur van Klarna Nederland Wilko Klaassen. "Op basis van de cijfers zien we nu dat veel consumenten deze periode van kortingen juist zien als een kans om voordeliger cadeaus voor de feestdagen te kopen, of om een grote aankoop met flinke korting te doen."
Elektronica, gezondheid en beauty
De populairste productcategorieën waren dit jaar elektronica, gezondheid & beauty en juwelen & accessoires. Verder zag Klarna in zijn analyse dat met name mensen uit Noord-Holland, Flevoland en Utrecht uit waren op Black Friday-koopjes.
Ook creditcarduitgever ICS zag een stijging in het aantal transacties, zowel gedurende de week als op Black Friday zelf. Opvallend is dat consumenten minder kochten bij Nederlandse webshops in vergelijking met vorig jaar. Met name webshops uit de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland bleken nu populair.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data93885382-f382eb.jpg)
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2022/11/data93853091-4d7b5c.png)
