De teleurstelling spat van Hamers eindverslag af: ‘Helaas moet ik concluderen dat er op dit moment geen coalitieonderhandelingen gestart kunnen worden die gericht zijn op het vormen van een meerderheidscoalitie.’
Hamer kan haar boosheid over de opstelling van de partijen maar moeilijk verbergen. De partijleiders hebben de afgelopen maanden onvoldoende op basis van de inhoud gekeken of ze konden samenwerken, vindt ze. Ze ziet niet veel verschillen tussen de oplossingen die partijen zien voor de belangrijkste problemen waar Nederland voor staat. Toch lieten zij partijpolitieke voorkeuren de boventoon voeren.
‘Hoewel er op basis van de inhoud voldoende aanknopingspunten zijn om tot een meerderheidscoalitie uit het brede midden te komen’, schrijft Hamer, ‘wierpen partijen op andere gronden dan de inhoud’ blokkades op.
In de praktijk waren partijleiders bang voor ‘de beeldvorming’ over hun partij en vreesden zij dat hun ‘eigen visie en inhoud te veel ondergesneeuwd’ raakten. Rechts vreest een kabinet met een te links signatuur, de linkerpartijen willen niet in hun eentje in een rechts kabinet, een doorstart met de ChristenUnie is voor D66 niet progressief genoeg.
Daarmee is de formatie bijna zes maanden na de verkiezingen terug bij af. Het lukt de zes potentiële formatiekandidaten VVD, D66, CDA, PvdA, GroenLinks en ChristenUnie al sinds 17 maart niet om een meerderheidscombinatie te vinden. Maar ook een minderheidscoalitie van een paar van die partijen, zoals Hamer nu voorstelt, zal lastig worden.
Positieve energie
In haar eerste opdracht lukte het de informateur ook al niet de formatiepoppetjes in beweging te krijgen. Na de vertrouwenscrisis over Rutte ontbrak het aan ‘vrolijkheid’ in de formatie en bleven de hoofdrolspelers in hun eigen schuttersputjes. Toch had Hamer in de zomer het gevoel dat het goed kon komen, zei ze donderdag. VVD en D66 werkten in de zomerweken aan wat aangekondigd werd als een ‘proeve van het regeerakkoord’, maar daarna door Kaag werd omschreven als ‘een aanzet tot een opzet tot een mogelijk regeerakkoord’.
Hamer begeleidde dat proces en zag het vertrouwen tussen VVD en D66 groeien. ‘Deze samenwerking bracht niet alleen veel positieve energie, maar leidde ook tot meer wederzijds begrip en bracht standpunten die soms inhoudelijk ver van elkaar lagen, nader tot elkaar’, schrijft Hamer. ‘Deze fase heeft mij gesterkt in mijn oordeel dat formeren vanuit de inhoud succesvol kan.’
Even leek Hamer met het document een doorbraak in de formatie te forceren: PvdA en GroenLinks toonden zich half augustus enthousiast en het CDA wilde verder praten. De ChristenUnie zag het niet zitten: te liberaal, bovendien bleef Gert-Jan Segers naar zijn gevoel ‘niet nodig’ en ‘niet gewenst’.
Maar de inhoudelijke gesprekken met de overgebleven vijf zijn nooit van start gegaan. Het rechtse blok en het progressieve blok bleven hopen dat de ander zou toegeven. De verregaande linkse samenwerking tussen PvdA en GroenLinks was voor Rutte en Hoekstra niet genoeg om hun bezwaren tegen een coalitie met twee linkse partijen op te heffen.
Hamer wilde niet zeggen aan wie het heeft gelegen dat inhoudelijke gesprekken nooit zijn begonnen. Zij tikte alle zes de partijen op de vingers dat het hen niet is gelukt om over hun eigen schaduw heen te springen. ‘Alle partijen hebben schuld’, zegt Hamer.
Verzuurde verhoudingen
Hoe nu verder? Hamer wil haar opvolger Johan Remkes niet voor de voeten lopen, maar sprak wel meerdere malen haar zorgen uit of het nog wel goed komt met de vorming van een stabiel landsbestuur. Ze noemde het ‘onbevredigend’ en ‘onnodig’ dat het uiteindelijk niet tot een doorbraak met een meerderheidsvariant is gekomen en doet een beroep op de ‘verantwoordelijkheid’ van partijen om nu tot een minderheidsvariant te komen. ‘Onze parlementaire cultuur heeft altijd bestaan uit de bereidheid van partijen om toch maar, soms met hele lange tanden, aan onderhandelingen te beginnen.’ En: ‘Uiteindelijk zullen de partijen het samen moeten doen.’
Alsnog samen optrekken wordt nog niet eenvoudig. De formatieperiode heeft de onderlinge relaties tussen VVD, D66, CDA, PvdA, GroenLinks en de ChristenUnie flink verzuurd, concludeert Hamer. Zij ‘hoopt’ dat het onderlinge vertrouwen hersteld wordt. Juist deze zes partijen hebben de afgelopen jaren in verschillende samenstellingen met elkaar geregeerd of de verantwoordelijkheid genomen om akkoorden te sluiten om het land regeerbaar te houden. Volgens Hamer is het aan de VVD als grootste partij om weer tot ‘werkbare relaties’ te komen.
Maar een uitweg ligt nog niet voor de hand. Hamer draagt het stokje volgende week over aan VVD-prominent Johan Remkes. Hij zal waarschijnlijk op zoek gaan naar een minderheidscombinatie van VVD-D66-CDA of VVD-D66 of VVD-CDA. Aan alle drie zitten haken en ogen.
Bovendien zal iedere minderheidscombinatie op zoek moeten naar steun van de oppositie. Bij GroenLinks en PvdA overheerst teleurstelling en verbittering. De behoefte om Rutte en Hoekstra aan meerderheden helpen is bij hen voorlopig tot het nulpunt gedaald.
Een bijzondere wending is dat D66 bij Hamer hardop heeft gefilosofeerd over een meerderheidsvariant mét de ChristenUnie: VVD, D66, PvdA, GroenLinks en ChristenUnie (80 zetels). Zonder het CDA dus. Hoewel die combinatie op bezwaar zal stuiten van Rutte, biedt de optie mogelijk een uitweg die eerder onbegaanbaar leek.
Informateur Hamer kritisch over mislukking: partijbelang ging boven landsbelang - Volkskrant
Read More
Tidak ada komentar:
Posting Komentar