Nieuw RIVM-rapport zet bestaansrecht Tata Steel op politieke agenda - NRC

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Analyse

Schadelijke stoffen De bevindingen van het RIVM over de concentraties schadelijke stoffen in de omgeving van Tata Steel, en de publieke reacties hierop, maken de positie van de fabriek (8.000 werknemers) kwetsbaar.

• Milo van Bokkum

2 september 2021 om 18:57

Leestijd 3 minuten

Wijk aan Zee is een van de gemeenten in de omgeving van Tata Steel waar meer potentieel schadelijke stoffen voorkomen dan elders in Nederland. Foto Ramon van Flymen/ANP

Kan de staalindustrie in de IJmond blijven bestaan? Als een PvdA-gedeputeerde zich dit hardop afvraagt over één van de grootste arbeidersbolwerken in zijn provincie, dan weet je dat je als bedrijf een gigantisch probleem hebt.

Donderdag bleek uit onderzoek van het RIVM dat de concentraties lood en enkele andere schadelijke stoffen in de omgeving van Tata Steel gevaarlijk kunnen zijn voor de gezondheid van kinderen. Met name de blootstelling aan lood baart het RIVM zorgen. Kinderen die buiten spelen kunnen deze stof via hun handen binnenkrijgen en dat kan neurologische schade opleveren.

Het onderzoek leidde direct tot geschokte reacties. Vanuit Den Haag liet demissionair staatssecretaris Steven van Weyenberg (Infrastructuur & Waterstaat) weten het rapport „zeer zorgelijk” te vinden. Verschillende Tweede Kamerleden riepen het ministerie op om meteen in actie te komen. Er staat al langer een debat gepland over de toekomst van Tata Steel: dat vindt volgende week plaats.

Lees ook: RIVM: concentratie schadelijke stoffen rondom staalfabriek Tata ‘ongewenst’

Positie wordt fragiel

De bevindingen van het RIVM en de reacties hierop maken de positie van Tata Steel (8.000 werknemers) fragiel, en brengt al langer sluimerende vragen over het bestaansrecht van de fabriek aan de oppervlakte.

Nog niet zo lang geleden, in de zomer van 2020, nam de Tweede Kamer een PvdA-motie aan die de minister opriep om zich zoveel mogelijk in te zetten voor de Nederlandse staalfabriek. Politici houden van oudsher van de staalindustrie, vanwege de veronderstelde strategische waarde. Maar het afgelopen jaar verloor Tata Steel al veel goodwill. Een snelle opeenstapeling van kritische rapporten van het RIVM en de GGD over de gezondheidssituatie in omliggende plaatsen als Beverwijk en Wijk aan Zee zorgde ervoor dat veel politici, van lokaal tot nationaal, de afgelopen maanden grote twijfels kregen bij het bedrijf dat ooit gold als trots van de nationale industrie.

Daarbij speelt de geïntensiveerde klimaatdiscussie ook mee: naarmate die steeds prominenter wordt, groeit het bewustzijn dat Tata Steel een van de grootste CO₂-uitstoters is van Nederland. De fabriek neemt in z’n eentje ruim 7 procent van de nationale uitstoot voor z’n rekening. Met het meest recente IPCC-rapport over klimaatverandering wordt van verschillende kanten nu aangedrongen op drastisch ingrijpen.

Sluiting geen taboe

Het bestaansrecht van de fabriek stond daarbij tot dusver niet op de agenda. Zelfs milieuorganisaties als Greenpeace en Milieudefensie richtten zich volledig op vergroening van de fabriek, ondanks de onzekerheden en de staatssteun die de twee opties – CO₂-opslag, of staal maken met waterstof – met zich meebrengen.

In de Tweede Kamer werd wel gediscussieerd over Tata Steel, maar de boel opdoeken was geen thema.

De laatste weken lijkt hier verandering in te komen. In een hoofdredactioneel commentaar schreef het Financieele Dagblad eerder deze week nog dat sluiting geen taboe mag zijn. Het plan van een groep ondernemers om op de plek van Tata Steel woningen te bouwen, wint langzaam aan bekendheid, hoewel dit door lokale overheden nog weinig serieus wordt genomen en er nog grote vragen zijn over het saneren van het terrein.

Wat de fabriek niet helpt, is dat het steeds lastiger wordt om het economisch belang ervan concreet te maken. De hoeveelheid banen is groot, maar in Europa staan eigenlijk al te veel staalfabrieken voor de vraag naar staal. Tata Steel wijst er zelf op dat het zeer concurrerend is op de staalmarkt en ook relatief schoon produceert – maar daar zullen veel Nederlanders geen boodschap aan hebben.

Debat op ongewis terrein

Met de uitspraken van de eerdergenoemde PvdA-gedeputeerde Jeroen Olthof en het nieuwe RIVM-rapport belandt de discussie nu op een nieuw en ongewis terrein. De gedeputeerde zei dat de fabriek alleen kan blijven bestaan als de „nadelige effecten” voor de gezondheid zo snel mogelijk worden verminderd. „De grenzen zijn bereikt en er zijn forse keuzes nodig.” Ook Milieudefensie noemde donderdag voor het eerst sluiting als serieuze optie. Greenpeace wilde nog niet zover gaan, maar noemde Tata Steel wel een „monster”.

Sluiting komt er niet zomaar, al is het maar omdat de manier waarop dit zou moeten gebeuren volstrekt onduidelijk is. Tata Steel overtreedt doorgaans geen wettelijke normen en de omgevingsdienst houdt het bedrijf scherp in de gaten. Olthof vindt nu al dat hij te weinig middelen heeft om in te grijpen, laat staan dat hij een sluiting kan afdwingen.

Maar donderdag werden op sociale media al de eerste vergelijkingen getrokken met het Groningen-gasveld: ook daar leek het lang onmogelijk dat de gaswinning razendsnel zou worden afgebouwd – totdat de gevolgen voor de omwonenden duidelijk werden en het draagvlak verdampte.

Of het RIVM-rapport van donderdag een kantelpunt zal blijken of niet, voor Tata Steel is de uitdaging om te overleven in één klap vele malen groter geworden. Het bedrijf liet donderdagmiddag weten de uitkomsten van het rapport „zeer serieus” te nemen en nog deze week met de provincie en de Rijksoverheid om de tafel te willen.

Een versie van dit artikel verscheen ook in NRC in de ochtend van 3 september 2021

Adblock test (Why?)

Nieuw RIVM-rapport zet bestaansrecht Tata Steel op politieke agenda - NRC
Read More