Vandaag werd er niet gesproken aan tafel bij informateur Ronald Plasterk. Enkele onderhandelende partijleiders moesten op bezoek bij de Koning. Maar als ze wel onderhandelen, dan zeggen ze bij het naar binnen of naar buiten lopen vrij weinig.
Spreidingswet
De meest openlijke onenigheid ging tot nu toe over de omstreden spreidingswet. De vier partijen zijn het erover eens dat ze die niet willen. Maar tot ieders verrassing stemde de voltallige VVD-fractie in de Eerste Kamer in met de wet.
Reden voor Wilders om eindelijk wél iets te zeggen bij binnenkomst tegen de verzamelde pers. "We hebben een probleem", zei de PVV-leider.
Tussen PVV en VVD is er vaker irritatie. Dit weekend ook weer toen Yeşilgöz een sneer gaf aan Wilders op het VVD-congres over het versturen van tweetjes. Waarop Wilders dit bericht Yeşilgöz zuur noemde op X.
Geld
Over het uitgeven van geld zijn de partijen het ook nog niet eens. Drie van de vier partijen - NSC, BBB, PVV - hebben hun verkiezingsprogramma niet laten doorrekenen.
Op tafel ligt ook een bezuinigingsopdracht van 17 miljard - neergelegd door financieel deskundigen die vorige week langskwamen. Maar BBB en PVV hebben dure wensen. Onder meer het afschaffen van het eigen risico en de tandarts terug in het basispakket. Dat kost miljarden.
VVD en NSC willen het begrotingstekort liever niet laten oplopen. Dus of ze hier uit gaan komen, is de vraag.
'Tempo laag en financiën zijn echt een pijnpunt'
Volgens politiek verslaggever Fons Lambie is niet alles pais en vree tussen de onderhandelende partijen. "De sfeer is niet goed, zo hoor je. Het tempo ligt laag en de financiën zijn echt een pijnpunt. Vandaag zijn er op één-op-één-gesprekken geweest, om tot elkaar te komen. Tegelijkertijd: er is nog geen impasse. Want dit is de enige combinatie om tot een rechtse coalitie te komen. Een moetje, aldus een van de onderhandelaars laatst", zegt Lambie.
"De komende dagen, de komende week, worden cruciaal. Want half februari moet er een eindverslag liggen en moet duidelijk worden of die rechtse coalitie er komt."
Hugo de Jonge, demissionair minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.Beeld SEM VAN DER WAL/ANP
Van de vele plannen die Hugo de Jonge als minister van Volkshuisvesting aankondigde om iets te doen tegen de woningnood, was dit een van de belangrijkste: voor een groot deel van de huurhuizen moet de huurprijs omlaag. Wie niet in aanmerking komt voor een sociale huurwoning of een koopwoning, is veroordeeld tot een huurhuis in de vrije sector. Door de enorme vraag naar woningruimte betalen veel huurders daarvoor soms astronomisch hoge bedragen.
Net als bij sociale huurwoningen moet er ook voor een deel van de vrije sector een maximum worden gesteld aan hoe hoog de huurprijs mag zijn, wil De Jonge. Via een puntenstelsel wordt dan bepaald hoe veel een verhuurder mag vragen. Het gaat om huurhuizen die volgens het puntenstelsel niet meer dan ongeveer 1100 euro per maand mogen kosten. Als de huur hoger is, kan een nieuwe huurder straks afdwingen dat die wordt verlaagd.
Storm van kritiek
Maar al vrij snel nadat De Jonge aankondigde te willen ingrijpen in de huurmarkt, brak een storm van kritiek los. Verhuurders en beleggers klaagden dat verhuren zo niet langer rendabel wordt. En de Raad van State waarschuwde dat verhuurders hun panden zullen verkopen, waardoor huurders in nog grotere problemen komen, omdat zij vaak te weinig verdienen om het huis te kunnen kopen.
En inmiddels krabt ook een meerderheid van de Tweede Kamer zich op het achterhoofd. De VVD was al kritisch over het plan. Maar inmiddels beginnen ook partijen die eerder vóór het plan waren te twijfelen. Zoals de PVV, die eerder nog vond dat De Jonges plan juist niet ver genoeg ging. “Maar ik vind dat we moeten uitkijken,” zei PVV-Kamerlid Barry Madlener woensdag in een eerste debat dat sinds de verkiezingen over dit onderwerp werd gevoerd. Hij is bang dat er te veel huurwoningen van de markt verdwijnen.
Aangepast voorstel
En ook NSC (de nieuwe partij van Pieter Omtzigt) die zich in haar verkiezingsprogramma nog achter het idee van De Jonge schaarde, vraagt zich inmiddels af of het plan wel op het juiste moment komt. NSC-Kamerlid Merlien Welzijn is huiverig voor het gevaar dat er straks veel huurwoningen verdwijnen omdat eigenaren hun panden verkopen. “Het duurt nog jaren voordat er voldoende woningen zijn gebouwd. We gaan in een woningcrisis toch niet eerst organiseren dat er minder huurwoningen komen voor er meer komen?”
De Jonge probeert zijn voorstel nog te redden. Hij benadrukt dat het echt nodig is om huurders beter te beschermen. In de zogeheten middenhuur betaalt 40 procent van de huurders volgens hem nu meer dan wat de woning volgens het nieuwe puntenstelsel waard is. Die huren moeten omlaag. “Zolang er onvoldoende huizen zijn, moeten we juist huurders beter beschermen.” Volgende week stuurt hij een aangepast voorstel naar de Kamer. Volgens hem blijft er voldoende zekerheid voor verhuurders om geen geld te verliezen aan hun panden.
5,8 procent huurstijging
En De Jonge heeft meer zorgen. De nieuwbouw van woningen stokt door bijvoorbeeld stijgende bouwkosten. Het wordt lastig om in 2030 de woningnood te hebben opgelost, zoals hij ambieerde. En dan is er nog het gevaar dat de overheid in juli een enorme rekening gepresenteerd krijgt. De huren mogen in juli met 5,8 procent stijgen door een nieuwe manier van inflatiecorrectie die is afgesproken met onder andere woningcorporaties. Een Kamermeerderheid wil daar nu een stokje voor steken, waaronder de PVV.
De afgelopen jaren lag de huurstijging al veel lager dan de inflatie, waardoor veel verhuurders inteerden. Als de nieuwe huurstijging wordt geblokkeerd door de Kamer, zal de Rijksoverheid corporaties en andere verhuurders moeten compenseren, waarschuwde De Jonge. ,Het is geen gratis beslissing die je kunt nemen.’’
Volgens omwonenden worden fundamentele Eruopese mensenrechten geschonden doordat de Nederlandse staat geluidsnormen niet handhaaft.Beeld ROBIN VAN LONKHUIJSEN/ANP
In de rechtbank in Den Haag moest het Rijk (lees: het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat) zich gisteren verdedigen tegen eisen van actiegroep Recht op Bescherming tegen Vliegtuighinder (RBV) die optreedt namens alle gehinderde omwonenden van Schiphol.
Volgens RBV lijden ‘disproportioneel veel mensen’ rondom de luchthaven onder het vliegverkeer. Dat komt doordat de geluidsnormen sinds 2014 niet worden gehandhaafd omdat opeenvolgende kabinetten ze nooit bij wet hebben vastgelegd. Geluidsgrenzen worden al jaren op tal van plekken in de regio overschreden, onder meer onder de vliegroutes over Amsterdam en Amstelveen en onder die over Aalsmeer en Uithoorn.
Volgens de RBV worden daarmee fundamentele mensenrechten geschonden die Europees vastliggen, waaronder het recht op bescherming tegen gezondheidsschade en het recht op een ongestoorde leefomgeving. RBV eist dat de staat alsnog regels vastlegt. De organisatie wil dat daarvoor de veel strengere aanbevelingen van de VN-gezondheidsorganisatie WHO gaan gelden. Op Schiphol zouden volgens de eisers 350.000 of zelfs 250.000 vluchten per jaar (tegen 500.000 nu) voldoende zijn voor de Nederlandse economie. Het aantal buitenlandse overstappassagiers dient dan zo veel mogelijk te worden beperkt.
De staat ziet het totaal anders. Ook bij het invoeren van de niet onomstreden WHO-normen, die per saldo het aantal decibellen zouden halveren, wordt de bescherming die RBV eist volgens landsadvocaat Ewald Brans niet gehaald. “Volgens de WHO ondervindt dan nog altijd 10 procent van de omwonenden ernstige hinder.”
Om ook die overlast weg te nemen, moet het aantal vluchten nog sterker slinken, richting de 250.000. “Daarmee zijn Schiphol en de luchtvaartmaatschappijen volgens onderzoek niet meer rendabel te exploiteren.”
Onderschatting
De overheid heeft tot nu toe rechtszaken over de handhaving van geluidsnormen steevast gewonnen met de belofte dat regels snel zouden worden vastgelegd en het vliegverkeer zodanig zou worden beperkt dat de geluidsgrenzen niet meer overschreden worden. Maar tot nu toe is daar telkens weinig van terecht gekomen.
Volgens RBV-advocaat Channa Samkalden wordt hinder rondom Schiphol steevast onderschat. “Voor de staat bestaan gehinderden buiten de geluidszones helemaal niet, terwijl in dorpen als Castricum of Heiloo ruim 20 procent van de inwoners ernstige hinder ondervindt.”
RBV stelt dat 1,4 miljoen Nederlanders ernstige vliegtuiggeluidshinder ondervinden. “Mensen binnen en buiten die geluidsnormen hebben pech,” aldus Samkalden tegen de rechters. “Niet de gezondheid van omwonenden maar de behoeften van het vliegverkeer gelden als uitgangspunt. Het aantal vluchten is sinds 2015 met een kwart toegenomen, het aantal gehinderden binnen de contouren is 60 procent gegroeid, terwijl de staat volhoudt dat er sprake is van gelijkgebleven overlast. Door hinder sterk te onderschatten en economisch belang te overschatten zijn omwonenden van Schiphol sluitpost geworden.”
Dat weersprak landsadvocaat Brans in de rechtszaal. “De staat wil overlast niet bagatelliseren,” zei hij, “maar de hinder is de afgelopen jaren aantoonbaar afgenomen. Het aantal overschrijdingen van de geluidsgrenzen is beperkt.”
Volgens de landsadvocaat worden veel meer Nederlanders blootgesteld aan lawaai van wegverkeer, trein of industrie dan aan dat van vliegtuigen. Ingrijpen bij Schiphol zou volgens hem betekenen dat vervolgens elders nog veel verder bijgestuurd moet worden. Volgens de landsadvocaat worden er wel degelijk overheidsmaatregelen genomen om hinder te voorkomen, door geluidsroutes te verleggen of de meest lawaaiige vliegtuigen van Schiphol te weren.
Mislukte krimppogingen
Volgens Brans heeft het kabinet aanvullende maatregelen klaarliggen waarbij het aantal vluchten op Schiphol uiteindelijk slinkt tot 440.000 per jaar. Verder wordt er volgens Brans nu onderzocht of het aantal nachtvluchten verder kan worden teruggedrongen inclusief een gedeeltelijke nachtsluiting. De uitslag van dat onderzoek wordt dit voorjaar verwacht.
Tot nu zijn alle pogingen tot krimp mislukt, mede door bezwaren van de Europese Commissie omdat het kabinet steevast Europese regelgeving zou negeren. Brans: “Het is zeer teleurstellend dat een aantal maatregelen vertraagd is geraakt. Maar de opschorting ervan heeft geen invloed op het standpunt van de staat om een einde te maken aan deze situatie.”
Het kabinet heeft daarbij volgens de landsadvocaat ‘zorgvuldig’ berekend hoeveel vluchten er nodig zijn om de hinder binnen de perken te houden én de economie niet al te zeer te schaden. “Dat zijn er 400.000 tot 440.000, het verschil is een gevolg van het feit dat effecten niet exact zijn te berekenen.”
Uit ‘vele onderzoeken’ blijkt volgens Brans dat de luchtvaart voor Nederland van groot economisch belang is. “De totale toegevoegde waarde, direct en indirect, bedroeg in 2018 10,4 miljard euro. Daarnaast is de luchtvaart direct goed voor 68.000 banen, plus 45.000 arbeidsplaatsen indirect.”
Bij krimp naar 440.000 vluchten, zoals het kabinet wil, slinkt die toegevoegde waarde aan de economie met 2,1 miljard euro. Bij de maatregelen die RBV eist, wordt de afname van economische waarde en werkgelegenheid volgens Brans nog veel groter.
“Schrappen van transferpassagiers leidt tot een halvering van het vluchtaanbod en betekent een aanzienlijke verslechtering van onze verbondenheid met de wereld. Die verslechtering heeft grote gevolgen voor onze economie en het Nederlandse vestigingsklimaat.”
Complex dossier
De landsadvocaat vindt dat de rechters de eis moeten afwijzen. “Het is ook onmogelijk om hieraan te voldoen, omdat bij elke ingreep de Europese regels moeten worden gevolgd.”
Volgens RBV klopt dat niet. Samkalden: “Voor verdere krimp hoeft niet opnieuw de Europese procedure worden doorlopen.”
De rechters hebben kenbaar gemaakt langer dan gebruikelijk nodig te hebben om de zaak te beoordelen “Het is ook voor de rechtbank een complex dossier,” aldus voorzitter Rogier Hartendorp. “We zullen er ons de komende weken op beraden.”
Woensdag 20 maart wordt uitspraak verwacht, waarbij Hartendorp het nog in het midden laat of het dan om een tussenoordeel of een definitief vonnis gaat.
De Italiaanse privacywaakhond heeft OpenAI ervan op de hoogte gesteld dat het bedrijf wordt verdacht van privacyschending. Er zou bijvoorbeeld geen juridische basis zijn voor het verzamelen van persoonsgegevens voor het trainen van de chatbotalgoritmes.
De toezichthouder, Garante per la protezione dei dati personali, heeft voorlopige conclusies naar buiten gebracht in een onderzoek naar de naleving van de Europese privacywetgeving door OpenAI. De conceptbevindingen van het onderzoek zijn niet publiekelijk bekendgemaakt. OpenAI krijgt 30 dagen de tijd om zich te verdedigen tegen de beschuldigingen. Als uiteindelijk blijkt dat OpenAI zich niet aan de privacywetgeving heeft gehouden, kan het bedrijf boetes krijgen tot 4 procent van de jaaromzet. Volgens eerdere berichtgeving van The Information genereert OpenAI jaarlijks ongeveer 1,6 miljard dollar aan omzet.
Eerder verbood Italië het gebruik van ChatGPT in het land voor korte tijd. Ook toen was de toezichthouder niet te spreken over de manier waarop OpenAI persoonsgegevens verwerkt. Daarnaast zou de tool de neiging hebben om onnauwkeurige informatie te produceren over individuen en een gevaar zijn voor kinderen. De chatbot werd na ongeveer een maand weer toegestaan. De Italiaanse privacywaakhond was toen, naar eigen zeggen, tevreden over de door OpenAI doorgevoerde veranderingen.
Het is nog altijd onduidelijk wat er moet gebeuren met de geplande bezuiniging van 511 miljoen euro op jeugdzorg. Een deel van de Tweede Kamer wil het schrappen, maar de formerende partijen steunen dit niet. Het demissionaire kabinet wil zelf ook geen besluit nemen.
Vanaf volgend jaar moet er 511 miljoen euro worden bespaard op de jeugdzorg. Tenminste, dat is het plan van het demissionaire kabinet. Maar of dat nog gaat gebeuren en hoe dat geld dan precies moet worden bespaard, is maandag tijdens een debat in de Tweede Kamer nog niet duidelijk geworden.
De jeugdzorg gaat de komende jaren flink op de schop. De zogenoemde Hervormingsagenda Jeugd moet ervoor zorgen dat de zorg voor kinderen en jongeren niet alleen beter wordt, maar ook betaalbaar blijft. Om de verbeteringen niet in de weg te lopen, werden eerder geplande bezuinigingen al deels teruggedraaid. Maar het demissionaire kabinet voerde daarnaast nog een extra bezuiniging van 511 miljoen euro in, en die is gewoon blijven staan.
Dit tot ongenoegen van de jeugdzorg zelf, de gemeenten (die de jeugdzorg financieren) en onder meer GL-PvdA. Kamerlid Lisa Westerveld diende maandag de motie in om de bezuiniging voorlopig te schrappen.
Vanuit het werkveld wordt gevreesd dat de bezuiniging de situatie in de jeugdzorg verslechtert. "Als we met elkaar vinden dat het onbestaanbaar is dat er enorme wachtlijsten zijn, dan moeten we met elkaar vandaag in staat zijn de extra bezuiniging van 511 miljoen euro te schrappen", zei Westerveld.
Van Ooijen noemt eigen voorstel 'onverantwoordelijk'
Westerveld kreeg daarin bijval van SP, ChristenUnie (CU) en SGP. Er moet eerst gekeken worden naar wat er veranderd kan worden voordat er wordt bezuinigd, vinden ze. "Niet eerst: we smijten het geld weg en kijken daarna of er nog iets te hervormen valt", zei Chris Stoffer (SGP).
Het is ook nog steeds niet duidelijk hoe die 511 miljoen in de praktijk moet worden bezuinigd. Op verzoek van Westerveld kwam demissionair staatssecretaris Maarten van Ooijen (Jeugdzorg) vlak voor het debat met een paar opties. Het geld zou volgens hem onder meer kunnen worden gehaald uit het invoeren van een eigen bijdrage voor ouders en het schrappen van zorg voor ernstige dyslexie.
Maar Van Ooijen vindt dat een demissionair kabinet niet in de positie zit om een van deze opties te kiezen. Hij wil dit overlaten aan een nieuw kabinet of nu aan de Kamer. Die kan ook in meerderheid besluiten om de bezuiniging te schrappen.
Dat past ook in het straatje van Van Ooijen. De bewindsman noemde zijn eigen voorstellen om de bezuiniging in de praktijk wel door te voeren, voorafgaand aan het debat "draconische, onverantwoordelijke maatregelen". "Ik heb alleen laten weten wat deze opties zijn. Maar als je het mij vraagt, dan zou ik zeggen: elk van deze opties is eigenlijk onverantwoord voor de kwetsbaarste kinderen in Nederland", zei hij op NPO Radio 1.
Maar als de bezuiniging niet doorgaat, moet de 511 miljoen euro wel ergens vandaan gehaald worden. Ook daar wil het demissionaire kabinet de vingers niet aan branden.
Formerende partijen bekennen geen kleur
Het lijkt er ook niet op dat de Kamer het besluit zal nemen. De partijen die nu met elkaar in gesprek zijn over het vormen van een nieuw kabinet, kaatsen de bal juist weer terug naar het demissionaire kabinet.
"De staatssecretaris moest zich de afgelopen jaren hard maken voor de 511 miljoen, waarvan iedereen had kunnen zien dat dat niet uitvoerbaar was", zei NSC-Kamerlid Faith Bruyning. "Gaat u zelf uw verantwoordelijkheid vinden om daarvoor de oplossing te vinden?"
Naast de NSC (die ook het woord voerde voor de BBB) namen ook de PVV en NSC maandag geen stelling in over de vraag of de bezuiniging geschrapt moet worden. Het zorgde voor frustratie bij andere partijen. "Dan hebben we toch een heel raar politiek moment te pakken? Als twee partijen naar elkaar wijzen en er vervolgens geen oplossing komt?", vroeg Westerveld zich af.
Gemeenten verwachten dit jaar 8,5 procent meer geld te innen via belastingen - de grootste toename sinds 2007. In totaal verwachten gemeenten dit jaar gezamenlijk ruim 13 miljard euro te ontvangen, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek op basis van de gemeentelijke begrotingen.
Wat er begroot wordt en wat er uiteindelijk binnenstroomt, verschilt altijd een beetje. Dat komt vooral doordat de inkomsten uit bouwvergunning en toeristenbelastingen lastig te voorspellen zijn. De afgelopen tien jaar zijn, met uitzondering van coronajaar 2020, de inkomsten altijd hoger geweest dan wat er begroot werd.
Gemeenten halen veruit het meeste geld binnen met de onroerendezaakbelasting, de afvalstoffenheffing, de rioolheffing en parkeerkosten.
Onderstaande grafiek laat zien hoeveel miljard er jaarlijks door gemeenten wordt geïnd. Van 2023 en 2024 is alleen nog de begroting bekend:
Gemeenten hebben begroot dat ze dit jaar 5,5 miljard met de onroerendezaakbelasting (ozb) ophalen, dat is veel op het totaal van ruim 13 miljard. Gemeenten mogen zelf bepalen waar ze dit geld aan uitgeven.
Vooral de WOZ-waarde heeft invloed op de hoogte van die belasting en de WOZ-waarde is door de gestegen huizenprijzen fors toegenomen. Er zit altijd wat vertraging in het berekenen van de WOZ-waarde, dus de huizenprijsschommelingen (met ook dalingen) van afgelopen jaar zitten nog niet in de berekeningen van dit jaar.
Daarom neemt de ozb dit jaar gemiddeld met 7,5 procent toe. De WOZ-waarde voor een woning bedroeg op 1 januari 368.000 euro, dat is 16,1 procent meer dan een jaar eerder. Vooral Rotterdammers gaan dat dit jaar merken: daar stijgt de ozb met ruim 13 procent. In Amsterdam ligt dat met 5 procent lager.
Niet zelf bepalen
Ook de afvalstoffenheffing en rioolheffing zijn belangrijke inkomsten voor gemeenten. Beide belastingen nemen ook dit jaar weer toe, maar er is een belangrijk verschil met de ozb. Gemeenten mogen namelijk niet zelf vrij bepalen waar ze het geld aan uitgeven: het moet echt naar afvalvervoer en -verwerking (afvalstoffenheffing) en de afvoer van afval- en regenwater (rioolheffing) gaan. Ook mogen de inkomsten niet hoger zijn dan de daadwerkelijke kosten.
En autobezitters zullen het al gemerkt hebben: ook de parkeerkosten nemen toe. Vooral in Amsterdam, Rotterdam en Utrecht gaan de prijzen omhoog.
Er zijn ook nog wat kleinere belastingen, zoals kosten voor gemeentediensten (leges). Uitschieter daarbij zijn de secretarieleges, waar gemeenten ruim 50 procent meer inkomsten verwachten. Secretarieleges zijn kosten die je betaalt voor het aanvragen van identiteitsbewijzen.
De enorme stijging komt doordat in 2014 de geldigheidsduur van paspoorten en ID-kaarten verlengd werd van vijf naar tien jaar. Tussen 2019 en 2023 werden er dus weinig nieuwe documenten aangevraagd, maar dit jaar verlopen de eerste identiteitsbewijzen die tien jaar geldig waren. De gemeenten verwachten veel aanvragen en dus meer leges.
Daarnaast verwachten grote (en voor toeristen populaire) gemeenten als Amsterdam en Rotterdam een forse toename van de binnenkomende toeristenbelasting. Dat komt in de hoofdstad niet alleen doordat het aantal toeristen toeneemt, maar ook doordat de tarieven stijgen.
Minder hondenbelasting
Er is een belastingpot van gemeenten die waarschijnlijk wat gaat krimpen dit jaar, namelijk die van de hondenbelasting. Steeds meer gemeenten schaffen die af.
Om een grote daling gaat het niet. Het begrote potje 'overig' daalt (voor alle gemeenten tezamen) van 141 naar 138 miljoen euro.
Klaas Knot na afloop van een gesprek met informateur Ronald Plasterk.Beeld ANP
De politieke partijen die bezig zijn met een poging een kabinet te vormen (PVV, NSC, BBB en VVD) zijn juist overwegend voor beperking van immigratie. Peter Wennink, directeur van chipfabrikant ASML, een van de meest waardevolle bedrijven van Nederland, waarschuwde onlangs tegen beperkende maatregelen. Nederland kan te weinig hoogwaardige kenniswerkers leveren. Kan hij die specialisten niet meer aantrekken uit andere landen, dan zal zijn onderneming Nederland mogelijk moeten verlaten.
‘Geen speld tussen te krijgen’, vindt de DNB-president. ‘We leiden te weinig werknemers op van het type dat ASML nodig heeft. Het is aan de overheid om te zorgen dat Nederland een aantrekkelijke vestigingsplaats blijft.’
Als Nederland zijn sociale voorzieningen op het huidige niveau wil houden, ondanks een steeds ouder wordende bevolking, dan moet de economie blijven groeien, vertelde de financieel toezichthouder. Die groei zal niet meer komen van de Nederlandse beroepsbevolking, die stagneert in omvang. ‘Op bepaalde plekken zullen we daarvoor immigranten - en zeker kennismigranten - nodig hebben.’
Knot ziet ook grenzen aan de immigratie. Het succes van de Nederlandse economie zorgt, ziet hij, voor onder meer een overvol wegennet en elektriciteitsnet en grote druk op de fysieke ruimte. Als een nieuw kabinet die problemen niet kan oplossen, zullen bedrijven met de minste toegevoegde waarde het veld moeten ruimen, aldus de toezichthouder.
Het laagbetaalde werk in bijvoorbeeld distributiecentra en de vleesverwerkende industrie levert belastingtechnisch weinig op, maar zorgt wel voor ‘bovenmatig’ druk op bijvoorbeeld de woningmarkt. Op een vraag van presentator Twan Huys, of het ook ging om aspergestekers, tomatenplukkers en ‘mensen in de kassen’ antwoordde Knot bevestigend. ‘Ik kies voor bedrijven met de meeste toegevoegde waarde, omdat die ons belastingniveau overeind houden (en daarmee onze voorzieningen, red.)’
De financiële plannen van een eventueel kabinet Wilders moeten nog duidelijk worden. Knot waarschuwde voor het fors laten oplopen van het begrotingstekort. De rentelasten van de Nederlandse staat zullen de komende vier jaar verdrievoudigen naar 15 miljard euro.
De toenemende vergrijzing, de groei van zorgkosten en de dreiging van een oorlog met Rusland nopen wat hem betreft tot het aanleggen van een goede financiële buffer. Het begrotingstekort van 1 procent mag wat hem betreft de 2 procent niet overschrijden. ‘Nederland heeft een solide economische reputatie. Dat betekent een beheerste ontwikkeling van de overheidsfinanciën.’
Het zou het paradepaardje van het Nederlandse spoorwegnet moeten zijn, maar het is een hoofdpijndossier: de HSL-Zuid, de spoorlijn die Nederland via hogesnelheidstreinen moet verbinden met België en Frankrijk. Een bijna onmisbare schakel met het oog op de wens om zo duurzaam mogelijk te reizen.
Maar het is ook 125 kilometer lang gedoe. Afgelopen week bleek opnieuw dat er constructiefouten zijn gemaakt bij de bouw. Eigenlijk al vóór het spoor er lag waren er problemen, waarover meerdere vuistdikke rapporten zijn uitgebracht.
Daarin ging het onder meer over de kosten. De spoorlijn werd veel duurder dan verwacht. Er was in 1997 op gerekend dat de spoorlijn 7,5 miljard gulden (omgerekend 3,4 miljard euro) zou gaan kosten. Uiteindelijk werd dat bijna 7,4 miljard euro.
Magneetzweefbaan
Zo snel als de hogesnelheidstrein zou moeten rijden, zo traag verliep de besluitvorming. In Europa keek men in de jaren 60 jaloers naar de supersnelle hogesnelheidstreinen in Japan. Verschillende landen gingen ermee aan de slag en ook in Nederland was er interesse. "Indien er een West-Europees net van hogesnelheidsspoorwegen komt, acht de regering aansluiting van Nederland op dat net van belang", schreef het kabinet in 1976.
Het project kreeg een impuls in 1983, toen Frankrijk, West-Duitsland en België afspraken maakten over een studie naar een hogesnelheidslijn tussen Parijs, Brussel en Keulen. De Belgen zagen ook wel wat in een aftakking naar Nederland, en zo raakte Nederland betrokken.
CDA-minister Maij-Weggen (r.), met de Haagse burgemeester Havermans (l.) en de Franse ambassadeur
Halverwege jaren 80 waren er allerlei plannen: een nieuwe spoorlijn, upgraden van de bestaande spoorlijnen en zelfs een magneetzweefbaan werd genoemd. Toenmalig CDA-minister Maij-Weggen van Infrastructuur maakte er afspraken over met de buurlanden.
Of er ook een nieuwe lijn tussen Rotterdam en Amsterdam zou komen, liet ze in het midden. En ook stond niet zwart op wit dat tussen Rotterdam en België 300 km/u gereden zou worden. Beide zaken hadden wel de voorkeur van het kabinet, en zouden er ook komen.
Gedoe met de Belgen
Nederland wilde verder dat de spoorlijn op een andere plek België zou binnenkomen dan waar de Belgen wilden. Het door België gewenste traject zou Nederland een miljard gulden meer kosten. Het leidde tot heibel tussen beide landen. Voor een bijdrage van 837 miljoen gulden kreeg Nederland zijn zin: een traject langs Breda.
Ondertussen was er nog veel discussie over het te volgen traject. Er passeerden talloze varianten en wensen. Zou Den Haag een hogesnelheidsstation krijgen? Wat te doen met het Groene Hart? Uiteindelijk kreeg Den Haag geen eigen hogesnelheidsstation en ging de spoorlijn met een tunnel onder het Groene Hart door. Het hele project begon in 1997.
Het startsein voor de aanleg van de HSL-Zuid in Breda
Maar net als de besluitvorming duurde ook de bouw van de lijn, onder regie van Rijkswaterstaat, langer dan gedacht. Toen het besluit werd genomen was de hoop dat de snelle trein in 2004 zou gaan rijden.
Dat werd al snel later. Hoewel de lijn in 2008 werd opgeleverd, reed de eerste trein pas in september 2009. De vertraging kwam door lastige onderhandelingen en het treinbeveiligingssysteem, het moderne systeem ERTMS. "De planning is daarmee niet gehaald", constateerde een ander onderzoeksrapport koeltjes.
Desalniettemin had Nederland eindelijk een hogesnelheidslijn. Meer dan dertig jaar na het uitspreken van de wens op aansluiting op het HSL-net, lag hij er dan toch maar!
Maar het feestje duurde niet lang.
Fyra's op een rangeerterrein in Amsterdam
De Fyra. Een woord dat bij betrokkenen in de spoorwegsector nog wel eens tot rillingen zal leiden. De treinen werden in Italië besteld door NS en de Belgische spoorwegen (NMBS), zouden 250 kilometer per uur moeten rijden over dat gloednieuwe traject en supersnel treinverkeer tussen Amsterdam, Rotterdam, Antwerpen en Brussel mogelijk moeten maken. Het traject werd openbaar aanbesteed. Ook NS moest dus een bod uitbrengen.
178 miljoen euro bood het spoorwegbedrijf, samen met KLM. "Tjongejongejongejonge", dacht oud-minister Zalm naar eigen zeggen toen hij dat bedrag hoorde. Het was een aangename verrassing voor hem: hij had gedacht aan 100 à 110 miljoen euro. Hij vond het erg veel, maar zei dat NS "veel meer verstand had van het runnen van een spoorlijn". Het bedrag ging uiteindelijk trouwens omlaag, naar 148 miljoen euro.
"Onverstandig en onverantwoord hoog", luidde niettemin het oordeel van de parlementaire enquêtecommissie Fyra uit 2015, over de opstelling van zowel NS als het kabinet. Ook in de Tweede Kamer waren er vragen over het hoge bedrag. Toenmalig GroenLinks-Kamerlid Duyvendak vreesde voor peperdure treinkaartjes en sprak over een "bontjassentrein".
Toenmalig staatssecretaris Mansveld kondigt haar vertrek aan
Op 29 juli 2012 reed er voor het eerst een Fyra met reizigers en op zondag 9 december reed de trein voor het eerst in de nieuwe dienstregeling. Maar veel treinen vielen uit. Het winterweer in die periode maakte het er niet beter op. Op dinsdagochtend 15 januari 2013 gebeurde er iets dat de situatie voor iedereen zou veranderen: een afdekrooster van een Fyra-trein die op weg was van Brussel naar Amsterdam viel van de trein.
Er waren voor het rijden van de treinen al zorgen over de kwaliteit, en met de keuringen was ook van alles mis. De NS had geen vertrouwen meer in de Italiaanse fabrikant AnsaldoBreda, hield alle treinen aan de kant en besloot eind mei 2013 te stoppen met het project. De Belgische spoorwegen stopten al eerder en toenmalig NMBS-baas Descheemaecker sprak van "de waanzin en de miskleun" van de Fyra.
Het Fyra-project kostte de belastingbetaler honderden miljoen euro's en staatssecretaris Mansveld haar baan. De combinatie NS/KLM hield ermee op en de HSL is sinds 2015 geen apart onderdeel meer van de aanbesteding voor het binnenlandse treinvervoer.
160 in plaats van 250
Maar sinds het Fyra-debacle zit de binnenlandse reiziger zonder trein die op hoge snelheid door Nederland raast. De Intercity Direct gaat geen 250, maar slechts 160 km/u en heeft bovendien veel vertragingen. De Eurostar naar Londen en Parijs is een veel duurdere dienst.
Pas sinds vorig jaar, tien jaar na het Fyra-debacle, rijdt er een nieuwe trein: de ICNG, die maximaal 200 km/u mag. Daarmee leek het gedoe ten einde - tot afgelopen week dus bleek dat er ook met de infrastructuur van alles aan de hand is.
Het treinverkeer van en naar Schiphol is weer op gang gekomen. Dat meldt de NS. Rond 18.10 uur zijn de sporen op het treinstation weer vrijgegeven, om 18.30 uur is de dienstregeling hervat.
Eerder vandaag werd al het treinverkeer van en naar Schiphol geschrapt vanwege een aanrijding. Er werden drie sporen afgezet, de andere drie sporen waren al dicht vanwege werkzaamheden door ProRail. Daardoor was er aan het einde van de middag geen treinverkeer mogelijk.
Bussen
Door de stremming was het vooral druk bij bushaltes rondom de luchthaven. Ook waren een aantal reizigers gestrand in de hal van Schiphol.
De NS had bussen ingezet van Schiphol naar Hoofddorp en Schiphol naar Amsterdam-Zuid om gestrande reizigers alsnog te kunnen vervoeren.
:strip_exif()/i/2005545080.jpeg?f=meta)
