Schiphol en de vakbonden onderhandelen maandagmiddag verder over de situatie op de luchthaven. Een woordvoerder van Schiphol benadrukt dat het de bedoeling is om zo snel mogelijk een akkoord te bereiken om de arbeidsvoorwaarden voor het personeel te verbeteren en de werkdruk te verlagen.
"We willen er voor 1 juni uitkomen dus we verwachten maandag of dinsdag een akkoord te bereiken met de vakbonden", aldus de woordvoerder.
Wie via Schiphol reist, heeft al weken te maken met wachtrijen die zo lang zijn dat sommigen zelfs hun vlucht missen. Topman Dick Benschop moet zich dinsdag in de Tweede Kamer verantwoorden voor de chaos, die mede als gevolg van personeelstekorten ontstond. Volgens de luchthaven blijft het tot en met de zomervakantie dagelijks druk.
Schiphol kwam onlangs met een actieplan om de drukte en lange wachtrijen van passagiers in de zomerperiode tegen te gaan. Zo wil Schiphol meer beveiligers werven, de arbeidsvoorwaarden voor werknemers aantrekkelijker maken en de doorstroming van reizigers in de terminal verbeteren.
Daarbij gaat het bijvoorbeeld om coaches die mensen sneller door de beveiliging helpen en om verbeterde informatievoorziening. Ook worden afspraken gemaakt met luchtvaartmaatschappijen over het verminderen en verplaatsen van vluchten.
Deze inhoud kan helaas niet worden getoond
Wij hebben geen toestemming voor de benodigde cookies. Aanvaard de cookies om deze inhoud te bekijken.
Marcel Gelauff neemt na ruim tien jaar als hoofredacteur van NOS Nieuws afscheid. Na 42 jaar werkzaam te zijn geweest in de journalistiek stopt hij op 1 september 2022, in hetzelfde jaar dat hij 65 jaar oud wordt.
"Het is belangrijk dat er na enige tijd een nieuwe hoofdredacteur komt. Iemand die weer eigen en andere accenten kan zetten", aldus Gelauff. "En voor mij breekt ook een nieuwe periode aan, met een nieuwe vrijheid die ik graag wil omarmen. Ik ben gezond, voel me sterk en dan is het jaar waarin ik 65 word een goed moment om te stoppen."
Gelauff kwam bijna twintig jaar geleden als adjunct-hoofdredacteur te werken bij de NOS, in 2011 werd hij hoofdredacteur. Daarvoor werkte hij onder andere bij RTL Nieuws, De Leidsche Courant en De Gooi- en Eemlander.
Gelauff zegt nog niet helemaal gewend te zijn aan het idee dat hij na ruim veertig jaar journalistiek gaat stoppen. "De functie van hoofdredacteur bij NOS Nieuws is buitengewoon eervol en betekenisvol. Maar ook veeleisend, kwetsbaar, en in momenten eenzaam. Je bent altijd op talloze borden tegelijk aan het schaken, maar dat is natuurlijk ook wat aantrekt, wat verslavend is en wat steeds weer nieuwe impulsen en kracht geeft."
De komende drie maanden rondt Gelauff zijn werk af en wordt gezocht naar zijn opvolger. "Er zullen momenten zijn dat ik met weemoed terugkijk, maar ik weet zeker dat trots en voldoening zullen overheersen. Een hoofdredacteur kan zijn of haar redactie alleen maar dragen als hij of zij ook door de redactie wordt gedragen. En ik ben er dankbaar voor dat mijn redactie dat al die jaren heeft gedaan."
Weinig Brexit-gerelateerde onderwerpen hebben meer tot de volkse verbeelding gesproken dan de gedeeltelijke teloorgang van imperiale maten, zoals de ounces en de pounds. Er zijn jarenlang rechtszaken gevoerd tegen marktkoopmannen die vasthielden aan de hun bekende maten. Ze werden omgedoopt tot de Metrieke Martelaren. De door de EU verlengde overgang naar het metrieke stelsel is altijd halfslachtig geweest. Zo wordt nog gedacht en gerekend in miles, yards en stones, zeker door oudere Britten.
Het kroontje op het bierglas heeft altijd een speciale betekenis gehad. Dit keurmerk was nota bene ingevoerd door een Hollander, stadhouder Willem III die in 1688 samen met Maria II de Engelse troon had bestegen. Het koninklijk symbool gaf aan dat er niet was gesjoemeld, dat het glas de juiste grootte had. Toen de Europese richtlijn van kracht werd, moesten de letter CE op het glas worden afgedrukt, wat staat voor Conformité Européene. Dit Europese keurmerk hoort op alle producten binnen de gemeenschappelijke markt te staan.
Donkerblauw paspoort
Hoewel Brussel het niet eiste, verdween het kroontje. De Britten, laatkomers binnen het eenwordingsproject, hebben er altijd om bekendgestaan dat ze Europese richtlijnen, na wat gemopper, feilloos pleegden in te voeren. In Ierland, daarentegen, bleef de harp, het nationale symbool, gewoon op de bierglazen staan, naast CE. Door de Britse volgzaamheid werd ook het donkerblauwe paspoort vervangen door een Bordeaux-rood exemplaar. Ook dit was indertijd niet strikt noodzakelijk.
Het donkerblauwe paspoort, gemaakt in Polen, is inmiddels teruggekeerd, dit tot instemming van de Britten. Op een soortgelijke goedkeuring hopen Johnson en zijn staatssecretaris voor Brexit-mogelijkheden, Jacob Rees-Mogg. De aankondiging volgt op een opiniepeiling waaruit blijkt dat de Britse regering wegens Partygate afstevent op aanzienlijke verliezen in de patriottische en koningsgezinde delen van het land waar voor Brexit is gestemd. Johnsons premierschap is nog altijd niet veilig.
Veel kiezers zijn woedend over de lockdownborrels, zeker met het beeld in het achterhoofd van de koningin die in eenzaamheid rouwt tijdens de uitvaart van haar echtgenoot. De regering hoopt nu mee te liften op de feeststemming rondom het aanstaande Platina Jubileum. In Londen zijn winkelstraten als Regent Street en Oxford Street behangen met Union Jacks. Tegenover The Mail on Sunday loofde een regeringswoordvoerder het ‘glorieuze verleden en een nog glorieuzere toekomst’.
The Mail on Sunday, die Johnson door dik en dun steunt, toonde zich zeer ingenomen met de terugkeer van het kroontjesglas. ‘Cheers Ma’am’ kopte de zondagskrant.
Vakbond FNV en Schiphol zijn het er "vooralsnog" over eens dat luchthavenmedewerkers een bonus krijgen deze zomer. Dat zegt FNV-campagneleider Joost van Doesburg tegen Nieuwsuur.
De vakbonden onderhandelen met Schiphol over de personeelskrapte op de luchthaven en de hoge werkdruk. Als er voor komende woensdag geen akkoord is over betere voorwaarden, gaan medewerkers staken, zegt Van Doesburg. De zomerbonus is voor de FNV nog niet genoeg. "De lonen moeten omhoog en de werkdruk moet omlaag. Een leefbaar loon begint bij 14 euro per uur, daar moet het naartoe."
Een woordvoerder van Schiphol zegt tegen Nieuwsuur niets over de onderhandelingen te willen zeggen tot die zijn afgerond.
Door de personeelstekorten ontstonden er de laatste tijd grote problemen op Schiphol: lange wachtrijen, geannuleerde vluchten en agressie onder reizigers. "De afgelopen weken waren bepaald geen affiche om hier te komen werken", zegt Van Doesburg.
Schiphol-bestuursvoorzitter Dick Benschop erkende zondag dat de situatie hem "pijn" deed. Hij beloofde dat er in de zomer geen "ellenlange rijen" meer zullen staan, onder meer door minder vluchten uit te voeren. Hij gaf toe dat er de afgelopen jaren een te grote focus lag op kostenbesparingen. De aanpak van Schiphol was de laatste jaren vooral "groei om de groei ", zei hij. Die aanpak zou de luchthaven "al een tijdje aan het verlaten" zijn.
"Ik moet de heer Benschop prijzen", zegt Van Doesburg. "Hij is wel heel eerlijk. Uiteindelijk zijn het de werknemers, de beveiligers, de schoonmakers, het afhandelingspersoneel, die de rekening hebben moeten betalen. Dat moet gaan veranderen als we tot een akkoord gaan komen."
De FNV-voorman zegt dat ook de politiek verantwoordelijk is voor de situatie op de luchthaven, die voor 92 procent in handen is van de rijksoverheid en gemeenten. "Ook de Tweede Kamer is de baas van Benschop. Wij waarschuwen al vele jaren dat het slecht gaat met de Schipholwerkers, dat er een personeelstekort dreigt. Daar heeft de Kamer niet op geacteerd."
Groot-Brittannië is van begin 1973 tot begin 2020 lid van de EU geweest en jongere Britten zullen waarschijnlijk niet erg blij zijn met de traditionele maten. Maar Johnson vindt het volgens Britse media een geweldig idee voor de Britse identiteit.
Hij heeft het „een belangrijke stap om onze eigen nationale regels weer te handhaven” genoemd. De oppositie vindt het volstrekt onzinnige nostalgie.
Momenteel is wettelijk het metrische stelsel in de handel verplicht, en dus worden hoeveelheden van een product bijvoorbeeld in gram of kilogram of in milliliter of liter uitgedrukt. In het oude Britse ’Imperial Standard System’, waar de Verenigde Staten nog steeds mee meten en wegen, is vooral gebaseerd op de lengtemaat ’yard’ (91,4 cm.), de maat voor massa de ’pound’ (0,453 kg.) en de maat voor inhoud de ’gallon’ (3,785 liter).
’Pounds and ounces’
Er gaan veertien pounds in ’a stone’ en de pound is zelf onderverdeeld in zestien ’ounces’. Het stelsel heeft voor vloeibare dingen ook een vloeibare ons, de ’fluid ounce’ (2,84 cl.). Daarvan gaan er twintig in een pint en 160 in een gallon. Johnson wil het metrische stelsel niet afschaffen, maar een wettelijk kader scheppen waarmee ook het hanteren van de traditionele meeteenheden weer legaal wordt.
Hij heeft niets gezegd over de geldeenheid de pound sterling. Die is sinds 1971 onderverdeeld in 100 pence. Maar dat was daarvoor 240 pence. Het pound sterling was onderverdeeld in twintig ’shillings’ en in elke shilling zaten twaalf pence.
Deze week viert het land op grote schaal dat koningin Elizabeth II zeventig jaar op de troon zit. Er staan bijvoorbeeld meer dan 16.000 straatfeesten op het feestprogramma, meldde SkyNews.
Nog altijd zijn de straten van Shanghai grotendeels leeg. De enige mensen die zich op een normale manier door de stad kunnen verplaatsen zijn politieagenten, zorgpersoneel en koeriers die boodschappen rondbrengen. Maar sinds een week zijn er ook wat lichte versoepelingen voor een deel van de bevolking: zo mag in sommige districten per huishouden één persoon voor een paar uurtjes het woonerf af.
Minimale vrijheid
Dat geldt ook voor Smid: "En dan voelt het goed om na twee maanden isolatie weer eens door de wijk te lopen. Maar het is in ons geval maar drie uurtjes, en dan maximaal twee keer in een tijdsbestek van tien dagen. En een terrasje pakken is er niet bij, want er is helemaal niets open."
De stad houdt vast aan dit strenge beleid, omdat men bang is voor nieuwe uitbraken. Volgens de gemeente Shanghai is komen er dagelijks nog een handvol nieuwe besmettingen bij. Maar nog altijd is het niet genoeg om wooncomplexen, winkels en restaurants weer te openen.
Het zijn in de praktijk vooral de leiders van de subdistricten die de zaak op slot houden, aldus Smid: "Die zijn als de dood voor uitbraken in hun gebied. Daar worden ze namelijk op afgerekend. Dus het is voor hen beter om dan maar geen risico te nemen en de zaak op slot te houden."
Protesten worden luider
En dat leidt tot grote frustratie onder bewoners. Er vinden bijna dagelijks tal van kleinschalige protesten in de stad plaats. Zo meldde persbureau Bloomberg deze week dat medewerkers van een Apple-leverancier, die al twee maanden in de fabriek verblijven, slaags waren geraakt met beveiligers. Ook individueel laten bewoners van zich horen: op sociale media, of via protestborden laten ze weten dat ze de situatie zat zijn.
Maar de ontevredenheid gaat verder dan kleinschalig protesten: veel mensen zijn simpelweg uitgekeken op Shanghai, of helemaal op China, en kiezen het hazenpad. Uit een recente peiling bleek al dat een meerderheid van de expats van plan was te vertrekken vanwege de lockdown.
Maar ook veel Chinezen vertrekken liever vandaag dan morgen: toen deze week enkele treinverbindingen met Shanghai hersteld werden, begon een massaal vertrek dat tot op heden voortduurt.
Smid: "Je ziet en hoort het overal om je heen. Veel mensen zijn Shanghai zat. Ze dachten in de meest moderne stad van China te wonen, met alle gemakken en de comfortabele levensstijl die dat met zich meebrengt. Maar de lockdown heeft dat idee stukgeslagen. De hardheid ervan, het genadeloze beleid ten aanzien van mens en dier, het heeft een diepe wond geslagen."
Psychologische schade
De psychologische schade is volgens experts dan ook enorm. Volgens een recente peiling heeft maar liefst 40 procent van de 26 miljoen inwoners te maken met symptomen van depressie.
Die depressie wordt ook deels veroorzaakt door de economische onzekerheid die de lockdown met zich meebrengt. Smid: "Ik zie ook veel mensen om mij heen die als gevolg van de lockdown gewoon geen geld meer kunnen verdienen. Mensen die bijvoorbeeld in kleine winkeltjes werken, of zzp'er zijn. Voor velen betekent thuiszitten een groot verlies van inkomen."
Staatsmedia schetsen rooskleurig beeld
Tegelijkertijd probeert de Chinese staatsmedia de situatie rooskleuriger voor te doen dan het is: berichten over langzaam terug naar normaal worden op een plezierige toon gebracht op televisie en online. Smid: "Het gekke is alleen dat je daar als bewoner weinig van merkt."
Restaurantsite Eet.nu ziet al jarenlang hoe wordt geprobeerd met valse beoordelingen de gemiddelden van restaurants op te krikken of juist naar beneden te halen.
"We keuren bijna 70 procent van de binnengekomen recensies af", zegt Jeroen Wubbe van de site. Het gaat voor een groot deel om massaal verstuurde spam, maar ook om restauranteigenaren die over hun eigen zaak een beoordeling schrijven. Redacteuren proberen te beoordelen of recensies echt of nep zijn. Afgekeurde recensies worden in een logboek bijgehouden.
Zo schrapte de site vorige week nog twee lovende berichten over een restaurant, die verstuurd waren met een apparaat of netwerk dat verbonden was met een restaurateur: 'Heerlijk eten, super service en topsfeer! Kom hier altijd heel graag.'
Hulp van consumenten
Het plaatsen van neprecensies was al verboden, maar wordt nu nog explicieter in regelgeving benoemd. Daarnaast moeten bedrijven openheid geven over hun beleid rond recensies.
"Van praktijken zoals neprecensies wil je af, dat is geen toekomstbestendig model voor onze sector", zegt Marlene ten Ham van brancheorganisatie Thuiswinkel.org. Ze juicht de strengere regels daarom toe. "Het wordt hiermee duidelijker voor consumenten."
Er zijn meer dan 80.000 webwinkels in Nederland en handhaving wordt daarom lastig. "Daarvoor hebben we de hulp van consumenten nodig", zegt toezichthouder Edwin van Houten. "Zij kunnen misstanden die ze tegenkomen melden op Consuwijzer." De toezichthouder kan boetes opleggen tegen winkels die de regels overtreden.
Persoonlijk aanbod
Naast de regels over eerlijke recensies gaan ook nog andere voorschriften gelden. Zo moeten webwinkels die klanten een persoonlijk aanbod doen en daarvoor de prijs van een product aanpassen, dat duidelijk vertellen aan de consument. Online marktplaatsen moeten aan consumenten duidelijk maken met welke verkoper er zaken worden gedaan als ze een aankoop doen.
IJslanders zijn de werkpaarden van Europa en gaan ook na hun pensioenleeftijd van 67 jaar door. "Hard werken en tot op late leeftijd doorgaan zit in de cultuur", vertelt Róbert Farestveit, economisch analist bij de IJslandse Vakbond. "Bovendien zijn we gewend om overuren te maken." Na de Tweede Wereldoorlog veranderde IJsland in korte tijd van een arm land naar een land met hoge economische groei, waarbij de vraag naar arbeidskracht aanbleef.
Een deel van de IJslanders ziet doorwerken na pensioen als noodzakelijk. Farestveit: "Dit zijn vaak mensen die niet genoeg opzij hebben gelegd voor hun pensioen." Maar anderen beschouwen doorwerken na de pensioensleeftijd als persoonlijke ontwikkeling. Het harde werken gaat in IJsland gepaard met een goede levenskwaliteit: IJsland staat steevast hoog in de lijstjes als het gaat om levensverwachting, gezondheid en het geluksgevoel dat mensen ervaren.
IJslanders werken ook veel: gemiddeld 41 uur per week inclusief overuren. Tegelijkertijd wil de jongere generatie meer vrije tijd. Na een experiment werd er een kleine verandering doorgevoerd: de gemiddelde werkweek bij de overheid ging van 40 naar 39 uur. Voor IJslanders een grote stap, maar nog steeds een lange werkweek in Europees opzicht.
De koopkrachtdreun bereikt ook voedselbanken en uitdeelpunten voor kleding. Daar is het steeds drukker, constateerde het Armoedefonds eerder vandaag. De groep armere mensen die al langer aanklopt voor hulp, krijgt nu gezelschap van mensen die door de prijsstijgingen niet meer kunnen rondkomen.
Wij spraken met drie van hen.
Hongeriger en minder fijn leven
Tineke van der Gaag uit Castricum komt sinds drie maanden bij de kleding- en voedselbank. "Met de dag wordt het duurder: de paracetamol is 20 cent duurder, voor een tientje kun je geen boodschappen meer halen voor een paar dagen en ik ben steeds meer kwijt voor de benzine van mijn brommertje. Al die kleine beetjes lopen op en nu kom ik tekort."
Zonder hulp zou het moeilijk zijn, zegt ze: "Dan zou ik hongeriger zijn, minder kleding hebben en ook een minder fijn leven. Het is net dat steuntje in de rug dat je kunt gebruiken. Je weet dat er eten in de kast staat en dat maakt je ook gelukkiger."
„Dit doen we om ruimte te creëren voor het geval er klanten omgeboekt moeten worden als gevolg van de chaos op Schiphol”, aldus de luchtvaartmaatschappij. KLM krijgt naar eigen zeggen veel vragen van klanten die de rijen voor de security hebben gezien en het niet aandurven vanaf Schiphol te vertrekken. De vliegmaatschappij biedt een omboekingsregeling aan.
De afgelopen periode zijn de wachttijden voor reizigers vaak erg lang geweest op Schiphol. Dat heeft onder meer te maken met de groei van het aantal reizigers, maar ook met personeelstekorten op de grond. Maatschappijen annuleren daardoor al vluchten. Vanwege de lange wachttijden op de luchthaven zijn er zelfs opstootjes geweest, waarbij de marechaussee moest ingrijpen.
Schiphol heeft eerder op de dag een actieplan gepresenteerd om in de zomerperiode grote drukte op de luchthaven tegen te gaan. Daarvoor moet onder meer extra personeel, zoals beveiligers, worden geworven. Woensdag maakte Schiphol al bekend dat de regels voor de start- en landingsrechten worden veranderd, waardoor er deze zomer minder vluchten vertrekken.
Ongeveer 40 procent van alle vennootschappen en organisaties hebben hun 'uiteindelijk belanghebbende' nog niet opgegeven. Zo'n 700.000 eigenaren blijven daardoor onder de radar. Dat zijn er veel meer dan verwacht. In een Kamerbrief schreef minister Kaag dat het aantal ontbrekende namen was geraamd op 120.000.
Nu veel meer ondernemers de inschrijfplicht ontduiken is er niet genoeg mankracht om de verplichting te handhaven. Er moeten dus keuzes worden gemaakt, aldus Kaag. Dat betekent dat voorrang wordt gegeven aan handhaving in sectoren waar de risico's op witwassen en financieren van terrorisme het hoogst zijn.
Privacy-rechtszaak
Wat ook meespeelt is dat een Kamermeerderheid gevraagd heeft alleen 'risicogericht te handhaven' in afwachting van een uitspraak over het UBO-register bij het Europese Hof van Justitie. Die zaak gaat over de vraag of het Luxemburgse UBO-register niet het recht op privacy schendt. Ook Nederlandse ondernemers probeerden met dit argument het register tevergeefs tegen te houden.
Wel is de Nederlandse overheid daardoor terughoudend met het opleggen van boetes en taakstraffen. In eerste instantie stuurt het Bureau Economische Handhaving slechts 500 organisaties die hun eigenaar niet hebben opgegeven een waarschuwingsbrief. Die gaan bijvoorbeeld naar bedrijven die handelen in dure goederen of in een branche opereren met veel contant geld.
Volgende maand volgen nog duizend brieven. De maanden erna gaan er tweeduizend brieven per maand op de bus. In dat tempo duurt het nog bijna dertig jaar voordat alle eigenaren die nu onder de radar blijven een waarschuwing krijgen.
Als een bedrijf twee weken na de waarschuwing nog steeds geen 'uiteindelijke belanghebbende' heeft doorgegeven, belt de handhaver met de mededeling dat de eigenaar moet worden ingeschreven. Als dat dan nog steeds niet gebeurt, kunnen er straffen worden opgelegd.
'De wereld op z'n kop'
Voor privacy-organisatie Privacy First is de schoorvoetende handhaving een stap te veel. "Wij zijn principieel tegen een openbaar UBO-register. Daar gaat ook de Europese zaak over. Ik snap goed dat mensen wachten met het invullen totdat de Europese rechter duidelijkheid geeft", zegt advocaat Otto Volgenant, die namens Privacy First zaken voerde tegen de invoering van het register. "Wacht dus met handhaven tot de uitspraak er is."
Daarin heeft hij geen medestander in Jesse Renema, projectleider bij Open State Foundation. "De wereld op z'n kop. Privacy wordt gebruikt als rookgordijn. In het UBO-register zijn maar heel weinig gegevens van eigenaren openbaar. Er is op Europees niveau afgesproken dat dit een belangrijke stap is voor de aanpak van witwassen en corruptie. Dat moet je dat ook aanpakken."
De Nederlandse export naar Rusland en Oekraïne ligt stil sinds het begin van de oorlog in maart, maar er werd in diezelfde periode 1,7 miljard euro meer uitgegeven aan olie en gas uit Rusland. De hoeveelheid bleef gelijk, maar de prijs werd fors opgedreven, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) woensdag.
De uitvoer van goederen uit Nederland naar Oekraïne lag in maart 84 procent lager dan in dezelfde maand vorig jaar en naar Rusland werd er 67 procent minder uitgevoerd. Dat komt neer op respectievelijk 97 miljoen euro en 453 miljoen euro minder inkomsten voor ons land.
Ook de import vanuit Oekraïne nam fors af met 31 procent, maar het kostte ons maar 10 procent minder. Dat is een gevolg van de fors stijgende prijzen voor voeding. Nederland haalt vooral mais en zonnebloemolie uit Oekraïne.
De invoer vanuit Rusland ligt ingewikkelder. De totale invoer bleef ongeveer gelijk, maar er werd twee keer zoveel aan uitgegeven. In maart vorig jaar betaalde Nederland 1,9 miljard euro voor Russische goederen, afgelopen maart was dat al 4,1 miljard euro. Dat is een toename met 2,2 miljard euro, waarvan 1,7 miljard euro voor de rekening van minerale brandstoffen komt. Volgens het CBS gaat dat vooral om olie en gas.
De energieprijzen gaan al sinds halverwege vorig jaar omhoog, maar na de inval van Rusland in Oekraïne eind februari gaan ze nog sneller omhoog. Op 7 maart tikte de gasprijs een recordprijs van 129 euro per megawatt aan, maar intussen is deze gezakt tot minder dan 90 euro. Dat komt echter nog lang niet in de buurt van de 30 euro die gas kostte voor de prijsstijging begon. De olieprijzen gaan ook al een tijd fors de hoogte in.
Deze inhoud kan helaas niet worden getoond
Wij hebben geen toestemming voor de benodigde cookies. Aanvaard de cookies om deze inhoud te bekijken.
Ondanks de nette bewoording van de Algemene Rekenkamer krijgt minister Rob Jetten (Klimaat en Energie) er flink van langs. Zij constateren namelijk dat Jetten totaal geen oog heeft gehad voor de gevolgen van de energietransitie voor de netcapaciteit, waardoor de klimaatdoelen gevaar lopen.
De Algemene Rekenkamer waarschuwt eigenlijk voor de gevolgen van deze klimaatzwendel en ziet ook eindelijk dat het huidige beleid helemaal nergens op slaat. Het mocht even duren, maar het kwartje is dus ook gevallen bij (delen van) de overheid.
Burgers en bedrijven stappen steeds meer over op warmtepompen, elektrische auto's en de elektrificering van bedrijfsprocessen. De vraag naar elektriciteit stijgt dus. Tegelijkertijd wekken zij ook steeds meer stroom op via zon en wind. Althans, dat is de bedoeling. Als de zon schijnt of het waait dan is er al snel teveel elektriciteit en wil men die terugleveren. Dát kan vaak niet, want het elektriciteitsnet kan dit niet aan.
Minister Jetten heeft eigenlijk helemaal niets gedaan aan dit probleem, waardoor die hele energietransitie geen stap vooruit komt. Uitbreiding van het net duurt ook nog eens ontzettend lang, vanwege ruimtelijke inpassing, draagvlak en grondwerving. Maar zelfs als die obstakels allemaal zijn overwonnen dan is er nog een volgend probleem: personeelstekort. Tot 2025 zijn er zo'n 7.000 vakmensen nodig om dit probleem überhaupt aan te kunnen pakken.
Jetten verergert de boel eigenlijk alleen maar door de vraag naar elektriciteit verder op te blijven drijven en het aanbod niet mee te laten stijgen. Als dat op het spits wordt gedreven dan loopt zo'n beetje half Nederland vast. "In Amsterdam loopt de bouw van 25.000 woningen vertraging op omdat scholen, supermarkten en zorginstellingen in de wijken komende vijf tot zeven jaar niet kunnen aansluiten", meldt de Algemene Rekenkamer via Binnenlands Bestuur.
Goed nieuws! DDS heeft nu een eigen app voor iPhone en iPad, en voor Android-toestellen.Download de app gratis en voor niets in de AppStoreofin Google Play voor Android, en blijf altijd op de hoogte van het laatste nieuws. Oh, en als je de app hebt gedownload, laat dan even een 5-sterren recensie achter alsjeblieft. Dat is enorm belangrijk!
Met een beetje pech komt er dus straks nauwelijks meer iets van de grond, terwijl iedereen die elektriciteit nodig heeft een fors hogere prijs zal moeten gaan betalen. Investeren in het opwekken van je eigen energie zet dan ook geen zoden aan de dijk, want je hebt steeds meer nodig (vooral met een warmtepomp) en terugleveren lukt niet (of tegen een beroerde prijs). Gaat allemaal niet zo lekker dus!
Een oproep van de redactie: door de coronacrisis heeft DDS het, net als veel andere websites, ontzettend lastig. Wij willen alles gratis leesbaar houden voor iedereen, waardoor we voor onze inkomsten afhankelijk zijn van reclame. Maar bedrijven hebben financiële zorgen, en hebben dus niet veel te makken. Daar merken wij de gevolgen ook van. Vandaar onze oproep aan u, onze lezers: steun ons alsjeblieft! Via het betrouwbare Nederlandse BackMe-systeem kunt u maandelijks óf eenmalig doneren. Doe dat alstublieft, en help DDS in de lucht te blijven!
De drie coalitiepartijen presenteerden het akkoord om 10.00 op basisschool ’t Koggeschip in Nieuw-West. Ook is bekendgemaakt wie de nieuwe beoogde wethouders zijn.
Bronnen meldden dinsdag al aan Het Parool dat in het akkoord staat dat er ‘flink geïnvesteerd’ zal worden, onder andere in de aanpak van het lerarentekort in de stad. Lees het volledige coalitieakkoord op de website van de gemeente Amsterdam. De belangrijkste punten toegelicht:
Wonen in het coalitieakkoord Amsterdam
Wonen was een van de belangrijkste thema’s tijdens de campagne. Amsterdam moet en zal blijven bouwen: 7500 woningen per jaar is wederom het streven. Net als in de vorige bestuursperiode gaat het daarbij om 40 procent sociaal, 40 procent midden en 20 procent vrije sector.
Armoedebestrijding
Het nieuwe stadsbestuur steekt tevens geld in achterstandswijken en armoedebestrijding. Zo gaat er 60 miljoen euro naar de stadsdelen Zuidoost, Nieuw-West en Noord om daar de kansen voor de bewoners naar een hoger plan te tillen.
Duurzaamheid
Op het gebied van duurzaamheid zijn de plannen nog ambitieuzer dan vier jaar geleden: het doel van 55 procent CO2-reductie in 2030 toen is opgehoogd naar 60 procent. Ook zullen er miljoenen vrijgemaakt worden om woningen te isoleren en gaat het aardgasvrij maken van wijken door. Met de tien grootste vervuilers worden afspraken gemaakt over het verlagen van de CO2-uitstoot. De betwiste plannen voor windmolens gaan door.
Ozb en afvalstoffenbelasting
Het geld om al deze plannen te realiseren komt onder meer uit verschillende lastenverhogingen. Zo gaat de onroerendezaakbelasting (ozb) omhoog. Dat betekent gemiddeld een stijging van veertig euro per jaar, met uitschieters naar een paar honderd euro. Daar staat tegenover dat de afvalstoffenheffing omlaag gaat, omdat die momenteel relatief hoog is.
Parkeerkosten
Parkeervergunningen worden duurder. Betaald parkeren wordt vanaf 2024 uitgebreid in Nieuw-West en Zuidoost, ingevoerd in Buitenveldert op zaterdag en gaat 24 uur per dag gelden in het centrum.
Toeristen
De toeristenbelasting gaat alleen omhoog als er niet genoeg binnenkomt. De partijen gaan echter uit van een snel herstel van het aantal toeristen nu de coronacrisis (voorlopig) geweken lijkt. Om nog meer bezoekers te trekken, moeten meer congressen naar de stad worden gehaald.
Geen bieb op de Zuidas
De gemeente bespaart verder een smak geld door de plannen voor een nieuwe, moderne bibliotheek op de dure grond van de Zuidas te schrappen en te verplaatsen naar Zuidoost.
Wethouders
Niet alleen het coalitieakkoord werd woensdagochtend gepresenteerd, ook de negen beoogde wethouders werden voorgesteld, één meer dan in de afgelopen termijn. De PvdA, GroenLinks en D66 krijgen alledrie afgevaardigden.
PvdA-fractieleider Marjolein Moorman houdt haar portefeuille (Onderwijs), evenals GroenLinks-voorman Rutger Groot Wassink (Sociale Zaken). D66-leider Reinier van Dantzig wordt wethouder Woningbouw en Ruimtelijke Ordening. Cultuurwethouder Touria Meliani (GroenLinks) mag aan een tweede termijn beginnen.
Zita Pels (GroenLinks), Sofyan Mbarki (PvdA), Melanie van der Horst (D66), Shula Rijxman (D66) en Hester van Buren (PvdA) nemen voor het eerst zitting in het collegebestuur.
De PvdA werd bij de laatste verkiezingen de grootste partij met negen zetels, gevolgd door GroenLinks (acht zetels) en D66 (zeven zetels). De drie partijen samen hebben een meerderheid in de Amsterdamse raad, die 45 zetels telt. De drie maakten al deel uit van het vorige stadsbestuur, waarin ook de SP zat.
Nog veel onduidelijk in coalitieakkoord Amsterdam
“In het coalitieakkoord lees je veel zinnetjes waarvan nog onduidelijk is op basis van wat ze dat gaan beoordelen,” zegt Stopera-verslaggever Tim Wagemakers in een reactie op de plannen. “Zo staat er bijvoorbeeld dat terrasuitbreiding, die in coronatijd werd toegestaan, weer mag op plekken waar het zonder overlast kan. Het ontbreekt aan duidelijkheid waar dat dan is en hoe dat wordt ingeschat.”
Hetzelfde geldt volgens Wagemakers voor de 60 miljoen die wordt uitgetrokken voor de stadsdelen Zuidoost, Nieuw-West en Noord. “Waar komt het geld vandaan? Het akkoord heeft een duidelijke richting, maar de details moeten nog vorm krijgen.”
Vooral leraren en zorgpersoneel werken relatief veel in deeltijd en sommigen zouden best meer willen werken, staat in het advies. "Vaak is contractuitbreiding geen onderwerp van gesprek, omdat het idee leeft dat de medewerker dan wel de werkgever dat niet wil."
Om mensen meer uren te laten werken moeten de mogelijkheden voor kinderopvang worden uitgebreid, al waarschuwt de SER dat de mogelijkheden beperkt zijn vanwege het gebrek aan personeel op de kinderopvang. De komende tien jaar zijn er in die sector 50.000 extra werknemers nodig.
Daarnaast wordt er gewezen op het onbenut arbeidspotentieel van 1,3 miljoen mensen in Nederland die meer uren willen werken of momenteel werkloos zijn. Ook zou het kabinet moeten proberen om meer gepensioneerden terug aan het werk te krijgen. "Deze groep vitale ouderen zal de komende jaren sterk in omvang toenemen."
Wisselende reacties brancheverenigingen
De Branchevereniging Maatschappelijke Kinderopvang is blij met dit expliciete advies aan het kabinet. "Kinderopvang is een voorwaarde om het hoofd te bieden aan de uitdagingen op de gehele Nederlandse arbeidsmarkt, want iedere pedagogisch medewerker maakt het mogelijk dat zeven ouders werken."
De Brancheorganisatie Kinderopvang, de grootste brancheorganisatie, ziet het anders. "Kinderopvang wordt gezien als dé oplossing voor het probleem dat ouders, als er meer kinderopvang is, meer uren zouden gaan werken. Maar in de praktijk zit het niet alleen daarop vast. Als je de kinderopvang zo goed als gratis maakt, wil dat volgens onderzoeken van het CPB bovendien niet zeggen dat mensen dan meer gaan werken."
"In de kinderopvang is een groot personeelstekort. Dus is het bovendien zo dat pedagogisch medewerkers met kinderen, die meer uren willen gaan werken ook kinderopvang nodig hebben. En dat is het nu net, die handen zijn er niet."
Meer vaste contracten
Opvallend genoeg houdt het advies zich enigszins op de vlakte wat betreft arbeidsmigranten. De Europese Unie wil het makkelijker maken om migranten van buiten de EU aan te trekken. De SER schrijft dat migranten een oplossing kunnen zijn, maar wil voor vervolgadvies onderzoeken in welke sectoren ze ingezet kunnen worden. Wel wordt geadviseerd om statushouders sneller aan het werk te helpen.
De SER raadt aan op de lange termijn het werk in bijvoorbeeld de zorg en het onderwijs aantrekkelijker te maken, door onder meer de regeldruk te verminderen. Ook is het advies om meer met vaste contracten te werken en moet de overheid meer inzetten op diversiteit om als werkgever aantrekkelijker te worden.
De overheid zou verder moeten proberen om de mensen die al werken efficiënter in te zetten, door bijvoorbeeld digitalisering.
Vooral leraren en zorgpersoneel werken relatief veel in deeltijd en sommigen zouden best meer willen werken, staat in het advies. "Vaak is contractuitbreiding geen onderwerp van gesprek, omdat het idee leeft dat de medewerker dan wel de werkgever dat niet wil."
Om mensen meer uren te laten werken moeten de mogelijkheden voor kinderopvang worden uitgebreid, al waarschuwt de SER dat de mogelijkheden beperkt zijn vanwege het gebrek aan personeel op de kinderopvang. De komende tien jaar zijn er in die sector 50.000 extra werknemers nodig.
Daarnaast wordt er gewezen op het onbenut arbeidspotentieel van 1,3 miljoen mensen in Nederland die meer uren willen werken of momenteel werkloos zijn. Ook zou het kabinet moeten proberen om meer gepensioneerden terug aan het werk te krijgen. "Deze groep vitale ouderen zal de komende jaren sterk in omvang toenemen."
De Branchevereniging Maatschappelijke Kinderopvang is blij met dit expliciete advies aan het kabinet. "Kinderopvang is een voorwaarde om het hoofd te bieden aan de uitdagingen op de gehele Nederlandse arbeidsmarkt, want iedere pedagogisch medewerker maakt het mogelijk dat zeven ouders werken."
Meer vaste contracten
Opvallend genoeg houdt het advies zich enigszins op de vlakte wat betreft arbeidsmigranten. De Europese Unie wil het makkelijker maken om migranten van buiten de EU aan te trekken. De SER schrijft dat migranten een oplossing kunnen zijn, maar wil voor vervolgadvies onderzoeken in welke sectoren ze ingezet kunnen worden. Wel wordt geadviseerd om statushouders sneller aan het werk te helpen.
De SER raadt aan op de lange termijn het werk in bijvoorbeeld de zorg en het onderwijs aantrekkelijker te maken, door onder meer de regeldruk te verminderen. Ook is het advies om meer met vaste contracten te werken en moet de overheid meer inzetten op diversiteit om als werkgever aantrekkelijker te worden.
De overheid zou verder moeten proberen om de mensen die al werken efficiënter in te zetten, door bijvoorbeeld digitalisering.
Zo kreeg de IT-leverancier van een verloskundigepraktijk te maken met een digitale gijzeling. Daarbij waren de patiëntendossiers door criminelen gekopieerd. De IT-leverancier moest losgeld betalen, anders zouden de patiëntengegevens worden gepubliceerd.
Zeven miljoen mensen
De AP vindt dat die patiënten in zo'n geval op de hoogte moeten worden gebracht. Het gaat immers om hun persoonlijke en soms ook medische gegevens. Maar dat gebeurt niet altijd.
Vorig jaar kwamen bij de toezichthouder 28 incidenten bij IT-leveranciers aan het licht. De AP schat dat daardoor de privégegevens van zeven miljoen mensen zijn gelekt. Maar waarschijnlijk zijn maar enkele honderdduizenden personen op de hoogte gebracht, zegt Dennis Davrados van de privacywaakhond tegen RTL Nieuws.
De toezichthouder vindt het belangrijk dat mensen worden geïnformeerd, omdat slachtoffers zich dan kunnen beschermen. Bijvoorbeeld door hun wachtwoord te veranderen, of alert te zijn op nepmailtjes die uit naam van een gehackt bedrijf komen.
Veel bedrijven als klant
IT-bedrijven hebben vaak veel andere bedrijven als klant. Die organisaties zijn daarom aantrekkelijk voor cybercriminelen. Want door te dreigen om privégegevens van hun klanten openbaar te maken, kunnen de criminelen meer geld eisen.
"Meerdere verloskundigepraktijken gebruiken bijvoorbeeld een softwarepakket van één IT-leverancier", zegt Davrados. "Als er dan een aanval plaatsvindt op het IT-bedrijf, worden heel veel verloskundigepraktijken getroffen. Zo worden ook veel mensen getroffen."
De AP kan een diepgaand onderzoek starten als veel mensen risico lopen. In 2021 startte de toezichthouder 36 grote onderzoeken; veertien daarvan gingen over IT-bedrijven. Als blijkt dat zij de privacywet hebben overtreden, kan onder meer een boete volgen.
Getroffen IT-leveranciers informeren hun klanten vaak te langzaam of incompleet over een datalek, ziet de AP ook. De leverancier verzwijgt dingen bijvoorbeeld uit angst voor reputatieschade. Dat maakt het moeilijker om mensen te waarschuwen van wie data (mogelijk) is gestolen. Vaak is niet de IT-leverancier, maar de klant van dat bedrijf daar verantwoordelijk voor.
Bedrijven zijn verplicht een datalek bij de toezichthouder te melden als er grote risico's voor slachtoffers bestaan. In totaal krijgt de toezichthouder zo'n 25.000 meldingen van datalekken per jaar. De 28 incidenten bij IT-bedrijven waren bij elkaar goed voor 1800 meldingen.
De openbaar aanklager van Washington is een rechtszaak gestart tegen Facebook-oprichter Mark Zuckerberg. Hij zou hebben bijgedragen aan "laks toezicht" op gebruikersgegevens en hebben geholpen bij het opstellen van misleidende privacyovereenkomsten.
Het gaat de aanklager om de rol die Zuckerberg speelde in het schandaal rond Cambridge Analytica. Het Britse bedrijf verzamelde via Facebook persoonlijke gegevens van 87 miljoen gebruikers, zonder daarvoor toestemming te vragen.
Een deel van die data werd door Cambridge Analytica gebruikt voor politieke advertenties. Donald Trump maakte in aanloop naar de presidentsverkiezingen van 2016, toen hij Hillary Clinton als tegenstander had, gebruik van het bedrijf om Facebook-gebruikers te 'targetten'.
Karl Racine, de betrokken aanklager, heeft eerder zonder resultaat geprobeerd Zuckerberg verantwoordelijk te stellen. Nu zegt Racine na "uitgebreid onderzoek" bewijs te hebben voor de persoonlijke betrokkenheid van de topman in het schandaal. Het is onduidelijk wat dat bewijs precies inhoudt.
Moederbedrijf Meta was niet direct bereikbaar voor commentaar. Het bedrijf heeft eerder over de beweringen van Racine gezegd dat deze "niet veel meer zijn dan een aanval op het businessmodel van Facebook".
Naar schatting komt 10 procent van de werknemers via die weg binnen bij dit bedrijf. En dat kan zelfs nog meer zijn, zegt Koen Roozen, die een eigen recruitmentkantoor heeft. "Als je het goed doet, kan dit 20 tot 40 procent van je medewerkers opleveren."
In het verleden kregen collega's deze bonus pas als de nieuwe medewerker succesvol door de proeftijd kwam. "Dat is nu minder vaak de voorwaarde", zegt Irene Oerlemans van de NVP, de Nederlandse Vereniging voor Personeelsmanagement & Organisatieontwikkeling. "De reuring die de medewerker creëert, wordt beloond. Bedrijven betalen vaker al voor de inzet. Het bedrag is dan wel lager: zo'n 250 euro."
Werkgevers verhogen de bedragen al een tijdje, ziet Roozen. "Waar zo'n bonus vroeger 500 euro was, is die nu dan 1000 euro. Soms gaat het ook ver daar overheen. Dat klinkt als veel geld, maar als je kijkt naar wervingskosten via een recruiter is dat nog veel meer."
Een groot deel van de werknemers van SuitSupply, een keten met ruim 100 filialen in 25 landen, komt nu binnen via een medewerker. Fokke de Jong: "We doen het door de krappe arbeidsmarkt, maar ook om snel gekwalificeerd personeel te vinden. We stellen veel eisen: je moet alles weten van styling, maatwerk. Het is, met alle respect, meer dan een tasje uit het magazijn halen."
N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Wachtrijen Zondagavond moest de Marechaussee ingrijpen omdat het veiligheidspersoneel zich bedreigd voelde door passagiers die bang waren dat ze hun vlucht zouden missen.
Op luchthaven Schiphol is zondagavond een „zeer gevaarlijke” situatie ontstaan waarbij passagiers met elkaar en met het beveiligingspersoneel op de vuist dreigden te gaan. De reizigers waren bang hun vlucht te missen. De marechaussee heeft moeten ingrijpen bij de situatie. Een aanwezige stelt tegen NRC dat „de veiligheid van medewerkers en passagiers in het gedrang kwam”. Ook dreigden veel passagiers langs de veiligheidscontrole te lopen.
Een woordvoerder van Schiphol erkent maandag dat er een dag eerder „een incident” heeft plaatsgevonden bij de veiligheidscontrole op de luchthaven. „De Koninklijke Marechaussee heeft ingegrepen, toen de beveiligers zich onveilig voelden. We begrijpen dat reizigers op reis willen en hun vlucht willen halen.”
De marechaussee bevestigt te hebben ingegrepen. „We moesten handelen en deëscaleren omdat de situatie zo dreigend was.” Daarbij zijn volgens de zegsman geen aanhoudingen verricht. Maandag is het opnieuw erg druk op de luchthaven, waar reizigers uren moesten wachten op hun vlucht. Schiphol verwacht dat reizigers dinsdag ook nog langer moeten wachten dan gebruikelijk. Ook vreest de luchthaven voor „verstoorde vluchtuitvoeringen”.
Weerstand
Een ingewijde stelt dat er zondag is gevochten. Schiphol en de marechaussee willen dat niet bevestigen. De passagiers stonden al lang in de rij. Al wachtend zagen zij dat verschillende security lanes gingen sluiten en waren bang dat hun vliegtuig zonder hen zou vertrekken. De sluitingen riepen „veel weerstand” op, aldus de marechaussee, waarna het ongeduld van de reizigers omsloeg in agressiviteit. „Alles liep volledig uit de hand”, zegt een aanwezige.
Reizigers op Schiphol hebben vaker te maken met lange wachtrijen. Ook maandag was het druk op de luchthaven, die al langer kampt met tekorten van personeel, onder meer in de beveiliging. In sommige gevallen moeten reizigers uren wachten. Op meer plekken is er een tekort aan beveiligers; om die reden moest de gemeente Amsterdam bijvoorbeeld een streep zetten door de huldiging van landskampioen Ajax op het Museumplein.
De cultuursector heeft het zwaar gehad tijdens de coronacrisis en moet erbovenop worden geholpen. Dat schrijft staatssecretaris Uslu van Cultuur aan de Tweede Kamer. "Zonder cultuur wordt het leven schraal, dof en bleek." Vandaag doet ze uit de doeken waar het kabinet het in het regeerakkoord beloofde extra geld aan uitgeeft. Dit jaar gaat het om 135 miljoen euro en daarna wordt het jaarlijks 170 miljoen.
Het geld gaat onder meer naar startsubsidies voor nieuwe producties in de podiumkunsten (20 miljoen euro). "Dit stimuleert de werkgelegenheid voor makers, technici en decorbouwers", aldus Uslu. Voor cultuurondernemers komt om dezelfde reden 15 miljoen aan goedkope leningen beschikbaar.
4400 afstudeerders
Ruim 12 miljoen gaat naar Nederlandse drama-, documentaire- en animatieseries en 10 miljoen euro is er voor startende kunstenaars en andere makers die door corona hun eerste stappen - de eerste tentoonstelling, een eerste concert - hebben gemist. Uslu wijst erop dat dat een flinke groep is. "Per jaar studeren circa 4400 creatieve professionals af binnen het hbo-kunstonderwijs."
Verder wil het kabinet de terugkeer van bezoekers stimuleren. "Het gedrag van het publiek is niet terug bij het oude", schrijft Uslu, die daarmee een grote zorg van de sector adresseert. "Niet iedereen voelt zich veilig genoeg weer naar een concert of museum te gaan." De staatssecretaris trekt 4 miljoen euro uit voor publiekscampagnes.
Impact op jongeren
Omdat jongeren veel hebben moeten missen de afgelopen jaren, investeert Uslu daar ook in, schrijft ze. "De coronacrisis heeft veel impact op jongeren gehad: sociaal, economisch en mentaal. Ik wil daarom deze groep extra aandacht geven."
Met zo'n 20 miljoen euro wil de staatssecretaris jonge mensen enthousiasmeren voor cultuur. Het geld gaat onder meer oefenruimtes voor bands, creatieve broedplaatsen en een cultuurbudget voor mbo-leerlingen.
Leuk om te weten: voor hij zich aan de mannenliefde overgaf, was D66-senator Boris Dittrich in zijn studententijd met een vrouw. Vijf jaar lang. Wie zij was? Kathleen Ferrier. Oud-CDA-Tweede Kamerlid. Ze zijn altijd bevriend gebleven. Het valt te lezen in zijn autobiografische boek Mandaat, dat zaterdagmiddag in de Amsterdamse boekhandel Scheltema wordt gepresenteerd. Daarin beschrijft hij hoe hij zijn homoseksualiteit leerde accepteren.
Vanzelf ging dat niet. Zijn zus bleek lesbisch, waarna zijn ouders al hun hoop op Boris hadden gevestigd, hij zou ze een schoondochter en kleinkinderen schenken. Toen ook hij uit de kast kwam, waren de rapen gaar. Maar het kwam goed, uiteindelijk beschouwde zijn moeder Dittrichs man zelfs als tweede zoon.
‘Als Daniels in Qatar hand in hand loopt met zijn vriend, pakken ze hem op’
Deze week werd ook weer even stilgestaan bij het feit dat de WHO pas op 17 mei 1990 homoseksualiteit schrapte van de lijst met geestesziekten, én deze week kwam de Britse profvoetballer Jake Daniels uit de kast. Een mijlpaal. Maar, zegt Dittrich (66), die zelf al zijn halve leven op de bres staat voor lhbtiq+’ers: “Als Daniels straks bij het WK in Qatar met zijn vriend een hotelkamer wil regelen, kan hij dat vergeten. En als ze in de hoofdstad Doha hand in hand gaan lopen, worden ze opgepakt. Qatar is een van de elf landen in de wereld waar op homoseksualiteit de doodstraf staat.”
Lees ook:
Boris Dittrich: ‘Toen ik uit de kast kwam vroeg mijn moeder: wat hebben we fout gedaan?’
Schrijver Erik Jan Harmens reist deze zomer met bekende Nederlanders en Belgen naar de plek waar ze zijn opgegroeid. Wat is er nog over van het verleden? Vandaag: terug naar Utrecht met schrijver en politicus Boris Dittrich.
Uw broek. Of u wel of geen tatoeages heeft, en waar die zich bevinden. Of u rookt. De manier waarop u praat. Hoe u lacht en in welke situaties. En zo zijn er nog honderden subtiele en minder subtiele kenmerken die mensen gebruiken om elkaars sociaal-maatschappelijke status in te schatten. Jeroen van der Waal, die vrijdag zijn oratie hield aan de Erasmus Universiteit, onderzoekt hoe het is om te leven met een ‘lage status’. Nu rekent hij professoren en promovendi tot zijn collega’s, maar toen hij als tiener de school vaarwel zei, zag zijn werkomgeving er heel anders uit. Na een onvoltooide mavo-opleiding werkte hij tien jaar als matroos in de binnenvaart, en daarna nog vijf jaar als havenarbeider.
Is er veel bekend over hoe lageropgeleiden de wereld ervaren?
‘Opvallend weinig. Antropologen en sociologen doen vaak onderzoek naar mensen in een wereld die anders is dan die van henzelf. Heksen, moordenaars, noem maar op. Maar bij die grote groep lageropgeleiden – de miljoenen die in de Verenigde Staten op Trump stemden, en hier op rechts-populistische partijen – is het beeld troebel. Veel sociaal-wetenschappers hebben moeite om de denkbeelden en leefwijze van veel laagopgeleide mensen die ze onderzoeken te begrijpen, omdat ze die verafschuwen. Er is sprake van een ‘empathiemuur’.’
In uw oratie haalt u essayist Anil Ramdas aan, die ooit schreef: ‘Het zijn tokkies, het zijn families Flodder, met achterlijke ideeën en onbeschofte omgangsvormen. Wat kun je anders zeggen van de meeste Telegraaflezers, SBS-6- en RTL-kijkers en PVV-stemmers, dan dat ze boers, onbehouwen, ruw, plat, vulgair, ordinair en ongemanierd zijn?’
‘Precies dat gevoel. En dit zijn niet de woorden van één doorgeslagen intellectueel, dit leeft breed. Denk aan Hillary Clinton die de helft van de Trump-stemmers ‘deplorables’ noemde. Of Sigrid Kaag die in een documentaire na het horen van een gunstige FvD-peiling verzuchtte: ‘Wie zíjn die mensen, die daarop stemmen?’’
En lageropgeleiden voelen aan dat er zo over hen gedacht wordt, blijkt uit uw onderzoek.
‘Nou en of. We onderzoeken dat aan de hand van diepte-interviews en focusgroepen. Daaruit blijkt dat mensen met een lage status ervaren dat hogeropgeleiden hen wegzetten alsof ze een soort tokkies zijn. De relevantie van wat we leren uit die interviews toetsen we vervolgens met vragenlijsten representatief voor de Nederlandse bevolking. Daaruit blijkt onder meer dat laagopgeleiden veel minder vertrouwen hebben in wetenschappers, rechters en politici, en veel vaker dan hogeropgeleiden aangeven dat ze ervaren dat politici op hen neerkijken.
‘We doen ook experimenten, bijvoorbeeld waarin een acteur een politicus speelt. De ene keer ziet hij er wat elitairder uit, als een typische CDA-bestuurder, de andere keer heeft hij geen pak aan, praat wat volkser, zijn de mouwen opgestroopt en heeft hij een tatoeage op zijn onderarm. Hoewel de inhoudelijke boodschap in beide gevallen dezelfde is, reageren mensen met een lage status allergisch op die meer elitaire politicus. Ze antwoorden beduidend vaker ja op stellingen als ‘de overheid verdient het om hard te worden aangepakt, desnoods met geweld’ als ze de boodschap van hem in plaats van volkse politicus hebben gezien’.’
Een hoogopgeleide wetenschapper die de buurtkroeg inloopt met een vragenlijst: gaat dat wel goed?
‘Niet altijd. Een van mijn onderzoekers moest een keer het café uitrennen omdat hij en zijn vragen daar niet gewaardeerd werden. Je stelt jezelf voor als onderzoeker van een universiteit, dan is er direct al een barrière. En zelfs als je dat niet zou doen, dan merken de geïnterviewden het wel aan iets anders. Draag je een chino-broek? Dat is in veel lageropgeleide milieus volslagen ondenkbaar. Soms passen onderzoekers zich een beetje aan. Een wetenschapper van een andere universiteit deed onderzoek naar hoe verdachten de rechtspraak ervoeren en hoe ze aankeken tegen de rechter. Eerst kreeg ze amper antwoorden, totdat ze een trainingsjack aandeed, ander soort oorbellen indeed en haar haren in een strakke staart bond. Zo oogde ze meer als een mbo-student en werden de geïnterviewden veel opener.’
Hebben laagopgeleiden zelf nog iets aan uw onderzoeksresultaten?
‘Veel campagnes zijn gericht op laagopgeleiden, bijvoorbeeld om hen te stimuleren gezonder te leven. Maar ze worden vaak gemaakt door hoogopgeleiden, en dat zie je er aan af. Eet meer groente, bijvoorbeeld een gegrilde courgette.
‘Zo’n boodschap staat mijlenver van de leefwereld van veel laagopgeleiden vandaan. Die voelen meteen aan: dit is bedacht door een of andere GroenLinkser die mij wil vertellen hoe ik moet leven. Of denk aan de campagnes om meer water te drinken, met argumenten als ‘het is gratis’ en ‘het bevat nul calorieën’. Als laagopgeleiden bepaalde suikerhoudende drankjes juist drinken omdat het hun mannelijkheidsgevoel versterkt, kom je nergens met die argumenten. Ons onderzoek kan onder meer helpen om campagnes om gezonder te leven beter te laten aansluiten bij de doelgroep.
‘Ken je dat moment waarop voetballer Ronaldo bij een persconferentie met een vies gezicht een fles cola wegschuift en vraagt om ‘agua’? Veel hogeropgeleiden vinden zo’n machotype als hij ordinair, maar voor veel lageropgeleide jongens is hij juist een groot voorbeeld. Als ze dan zien dat hij voor water kiest: kijk, dat werkt.’